Khám phá nét độc đáo của 33 cổ vật đồ đồng thời vua Minh Mệnh
TTPT.VN - Năm Minh Mệnh thứ 21 (1840), sau khi cho thợ đúc xong 33 cổ vật nghệ thuật bằng đồng theo mẫu của các sách xưa, từ các loại bình của triều nhà Thương cho đến các loại xe triều nhà Hán, vua Minh Mệnh lại cho khắc vào mộc bản, viết thêm những bài thơ suy tôn các nguyên lý đạo giáo cao quý. Các bài thơ này được lưu truyền về sau. Tương ứng với 33 cổ vật là 33 bài minh ngự chế chữ Hán được khắc bên cạnh mỗi cổ vật.
Các cổ vật đồ đồng được vua Minh Mệnh cho đúc mô phỏng theo lịch sử Trung Quốc. Việc sản xuất các đồ mỹ nghệ làm cho quần chúng quan tâm và là niềm vinh dự của các triều vua xưa. Các triều đại Thương, Chu đã tiên phong cho khắc các tư tưởng, các ngạn ngữ luân lý trên các đồ vật. Các vua nhà Thương như vua Thành Thang cho khắc các tư tưởng trên chiếc khay, vua Võ Vương nhà Chu cho khắc lời giáo huấn trên ghế và gậy. Các vị vua này làm thế không gì hơn là khuyến khích những điều thiện.
 |
| Mô phỏng Chu Thái Sư |
Vua Minh Mệnh cũng học theo tư tưởng đó, ra lệnh cho thợ đúc cổ vật xong, lại lệnh cho quần thần đem những bài thơ Ngự chế về tư tưởng kính trời yêu dân, răn dạy con cháu và các quan… khắc trên cổ vật nhằm để răn mình tu sửa khuyết điểm, lo việc nhà, giữ công lý. Những bài thơ này được in riêng thành tập sách có tựa đề Ngự chế minh văn cố khí đồ, sách tập hợp 33 bài thơ của vua Minh Mệnh cùng với hình ảnh của 33 cổ vật bằng đồng như chậu đồng, đỉnh đồng theo mẫu nhà Thương, Chu.
Trên bài minh số hai, vua răn dạy con cháu: “Ngẫm việc sáng lập cơ nghiệp thật gian nan mà việc giữ vững thành quả ấy lại không dễ. (Vì thế) con con cháu cháu ta, mãi mãi phải biết trân trọng giữ gìn mà sử dụng đồ vật này.” Lấy hình ảnh cổ vật để răn dạy con cháu có lẽ là việc làm ít thấy của người đời, song đối với Minh Mệnh, việc làm ra khí dụng và cổ vật nhằm gìn giữ và răn dạy lại là việc làm mang đầy ý nghĩa. Chẳng hạn như cửu đỉnh ở Huế được vua Minh Mệnh cho đúc năm 1835, theo như lời Minh Mệnh thì: “Trẫm xem xét đời xưa, đúc đỉnh theo hình các vật, nhưng đồ cổ [truyền lại] còn ít, những người biên chép ghi lại có chỗ không đúng, chép ra toàn là [hình dạng] của vạc nấu ăn, còn như đỉnh cao lớn và nặng, thì không những gần đây không có mà đến đời Tam đại cũng ít nghe thấy. Nay bắt chước người xưa mà lấy ý thêm bớt, đúc thành chín đỉnh to, sừng sững đứng cao, nguy nga kiên cố, không chút sứt mẻ, đáng làm của báu, con con cháu cháu, giữ mãi không bao giờ hết. Vậy thông dụ cho 31 trực tỉnh và thành Trấn Tây đều được biết”.
|
| Mô phỏng Chu Bá Cách |
Khi làm xong 33 cổ vật này, vua Minh Mệnh đã cho trưng bày ở điện Phụng Tiên phỏng theo các sách của Trung Quốc xưa. Lại có những bài minh của vua đi kèm với các cổ vật. Tương ứng với mỗi cổ vật là một bài minh phù hợp với hình dáng, kích thước và ý nghĩa của cổ vật.
“Người xưa làm đồ vật có thể truyền được đến ngày nay. Người nay cũng làm ra đồ vật, há chẳng có trăn trở gì hay sao? Con con cháu cháu của ta phải giữ gìn đến muôn đời. Phải biết duy trì sự thịnh vượng, bảo vệ sự hanh thông, mãi mãi được trân trọng giữ gìn hưởng thụ”. Như vậy, Minh Mệnh muốn làm cổ vật để theo các bậc đế vương xưa, bên cạnh đó là để giáo huấn con cháu phải biết bảo vệ sự thịnh trị của nước nhà.
Đọc 33 bài minh dưới thời Minh Mệnh và chiêm ngưỡng 33 cổ vật đồ đồng chúng ta mới thấm thía tư tưởng lớn lao của vị vua này trong việc trị nước an dân. Tư tưởng tề gia, trị quốc, bình thiên hạ được thể hiện rất rõ trong các bài minh, được tập hợp trong Ngự chế minh văn cổ khí đồ. Chính vì lẽ đó mà Minh Mệnh đã để lại nhiều bài học về việc trị quốc an dân, chăm sóc dân và ông thực sự là đấng minh quân dưới triều Nguyễn.
