(CHG) Phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Nếu không vệ sinh an toàn thực phẩm thì xây bao nhiêu bệnh viện cũng không thể đủ được” không chỉ là lời cảnh báo mang tính thời sự, mà còn là một luận điểm có cơ sở khoa học sâu sắc về mối quan hệ giữa dinh dưỡng, môi trường sống và gánh nặng bệnh tật. Câu nói nêu bật chân lý: phòng bệnh từ gốc mới là nền tảng vững chắc của mọi chiến lược chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh văn hóa, y tế, giáo dục là những trụ cột quan trọng cho phát triển.

Cảnh báo mang tính khoa học và tầm nhìn phát triển bền vững
Trong bối cảnh Quốc hội thảo luận về các chương trình mục tiêu quốc gia liên quan đến y tế, dân số, giáo dục và đào tạo giai đoạn 2025 - 2035, phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm đã gợi mở một vấn đề có tính nền tảng của mọi chiến lược phát triển bền vững: chăm sóc sức khỏe toàn dân phải bắt đầu bằng đảm bảo an toàn thực phẩm và kiểm soát môi trường sống. Lời nhấn mạnh “Nếu không vệ sinh an toàn thực phẩm thì xây bao nhiêu bệnh viện cũng không thể đủ được” không chỉ xuất phát từ nhiệm vụ chính trị mà còn phản ánh tư duy khoa học hiện đại: sức khỏe là sản phẩm của môi trường, lối sống và dinh dưỡng nhiều hơn là của hệ thống chữa bệnh.
Tư duy này phù hợp với những kết luận của dịch tễ học thế kỷ XXI, trong đó các yếu tố nguy cơ không lây nhiễm (NCDs) như thực phẩm bẩn, ô nhiễm không khí, nước không đảm bảo, thói quen ăn uống kém an toàn đang chiếm tỷ trọng lớn trong gánh nặng bệnh tật. Một bệnh viện dù được đầu tư hiện đại đến đâu, đội ngũ bác sĩ có giỏi đến mức nào, cũng không thể chống đỡ nổi lượng bệnh nhân khổng lồ phát sinh từ chuỗi nguy cơ chưa được kiểm soát ngoài xã hội. Bệnh viện chỉ là “tuyến cuối” của hành trình sức khỏe; trong khi đó, thực phẩm và môi trường là “tuyến đầu”, nơi quyết định số phận sức khỏe của cả cộng đồng. Phát biểu của Tổng Bí thư phản ánh triết lý “y tế dự phòng là trung tâm”, một nguyên lý đã chứng minh hiệu quả ở nhiều quốc gia phát triển.
Trên thực tế, cộng đồng khoa học quốc tế đã chỉ ra rằng hơn 60% bệnh tật có thể phòng tránh được nếu kiểm soát tốt nguồn nước, thực phẩm và môi trường. Từ bệnh tiêu chảy, giun sán, ngộ độc cấp tính đến các bệnh ung thư hệ tiêu hóa, viêm gan, bệnh chuyển hóa… đều có liên hệ trực tiếp hoặc gián tiếp với thực phẩm. Một hệ thống y tế hiện đại không được thiết kế để xử lý “đám cháy” xảy ra cùng lúc ở mọi ngả đường; nó chỉ hoạt động hiệu quả khi nguy cơ được kiểm soát từ xa, từ sớm, từ gốc. Đây chính là điểm cốt lõi mà Tổng Bí thư muốn nhấn mạnh: đầu tư vào an toàn thực phẩm chính là đầu tư làm giảm nhu cầu khám chữa bệnh, giảm áp lực cho hệ thống y tế và nâng cao chất lượng sống của toàn dân.

Mối họa trực tiếp và thường xuyên của "thực phẩm bẩn", thực phẩm không an toàn chính là sức khỏe người tiêu dùng.

Trong bối cảnh Việt Nam, lời cảnh báo ấy càng mang ý nghĩa đặc biệt. Nhiều năm qua, dù ngành y tế đã đạt những bước tiến quan trọng, việc kiểm soát an toàn thực phẩm vẫn còn là thách thức lớn. Việc sử dụng hóa chất ngoài danh mục, tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, phụ gia không rõ nguồn gốc, quy trình chế biến kém vệ sinh… vẫn xuất hiện trong nhiều lĩnh vực. Các vụ ngộ độc thực phẩm, các điểm “nóng” về vi phạm an toàn vệ sinh thực phẩm hay tình trạng thực phẩm đường phố không đảm bảo vẫn tạo ra nỗi lo thường trực đối với người dân. Tình trạng ấy khiến bệnh viện luôn trong trạng thái quá tải, hệ thống y tế phải dồn nguồn lực chữa hậu quả thay vì tập trung đúng mức cho công tác dự phòng.
Giải pháp căn cơ cho hệ thống y tế Việt Nam
Phát biểu của Tổng Bí thư cũng đặt ra một câu hỏi: chúng ta sẽ phát triển y tế theo hướng chữa bệnh hay phòng bệnh? Tư duy bệnh viện, tức là coi bệnh viện là trung tâm, là đích đến của mọi đầu tư, đã chứng minh là không bền vững. Mở rộng bệnh viện chỉ giải quyết được hệ quả, không thể giải quyết nguyên nhân. Trong khi đó, tư duy sức khỏe cộng đồng, coi phòng bệnh là trọng tâm và đặt lên hàng đầu, mới là tư duy hiện đại. Bài học từ nhiều nước phát triển cho thấy, ngân sách đầu tư cho phòng bệnh luôn mang lại hiệu quả cao gấp nhiều lần so với đầu tư cho chữa bệnh. Đầu tư vào hệ thống kiểm soát thực phẩm, môi trường, nước sạch, giáo dục dinh dưỡng và lối sống là giải pháp tạo ra “lá chắn” bền vững, giảm gánh nặng bệnh tật và tiết kiệm chi phí xã hội.

Những đổi mới về nâng cao chất lượng hệ thống y tế cơ sở.

Một điểm quan trọng trong phát biểu của Tổng Bí thư là sự liên hệ giữa an toàn thực phẩm và các bệnh không lây nhiễm. Ung thư, tăng huyết áp, tim mạch, tiểu đường, béo phì, gan nhiễm mỡ… đang gia tăng trong dân số Việt Nam với tốc độ đáng lo ngại. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng rủi ro từ chế độ ăn uống không an toàn, thực phẩm nhiều độc tố, nguồn gốc không rõ ràng hay các chất phụ gia vượt ngưỡng ảnh hưởng trực tiếp đến sự bùng nổ các bệnh này. Khi nguồn nguy cơ đến từ cả bữa ăn sáng, bữa cơm gia đình, từ nước uống đóng chai, từ thực phẩm đường phố… thì bệnh viện sẽ không thể nào đủ sức đáp ứng, bởi lượng bệnh nhân mới sẽ luôn nhiều hơn tốc độ mở rộng hạ tầng y tế. Lời cảnh báo của Tổng Bí thư, do đó, không chỉ mang tính chính trị, mà còn phản ánh quy luật khoa học rõ ràng về tác động của thực phẩm đối với sức khỏe cộng đồng.
An toàn thưc phẩm, trách nhiệm của toàn xã hội
Câu nói ấy cũng hướng đến một vấn đề cơ cấu: cần thay đổi mô hình phân bổ nguồn lực. Nếu các chương trình mục tiêu quốc gia bị phân tán, trùng lặp, thiếu hiệu quả, thì việc đầu tư cho an toàn thực phẩm sẽ càng trở nên mỏng và không đạt mục tiêu. Tư duy hợp nhất, tránh dàn trải mà Tổng Bí thư đề cập cho thấy cách tiếp cận quản trị khoa học: nguồn lực phải được tập trung vào những điểm tác động lớn, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh. Đó chính là các chương trình phòng bệnh, các biện pháp kiểm soát thực phẩm, vệ sinh môi trường, nước sạch và giáo dục dinh dưỡng.
Sức khỏe con người là sự tổng hòa của tri thức, lối sống và môi trường. Đó cũng là lý do Tổng Bí thư nhấn mạnh ba trụ cột: y tế - giáo dục - văn hóa trong chiến lược phát triển con người Việt Nam. Một xã hội có văn hóa dinh dưỡng, hiểu biết về vệ sinh an toàn thực phẩm, có ý thức tiêu dùng thông minh sẽ giảm đáng kể các rủi ro bệnh tật. Một hệ thống giáo dục toàn diện giúp thế hệ trẻ hình thành lối sống lành mạnh, biết bảo vệ sức khỏe. Một nền y tế phát triển theo hướng dự phòng mạnh mẽ sẽ tạo thành tam giác bền vững hỗ trợ sức khỏe cộng đồng.
An toàn thực phẩm không thể chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế. Nó liên quan chặt chẽ đến nông nghiệp, công thương, khoa học - công nghệ, quản lý thị trường, môi trường, giáo dục và cả văn hóa tiêu dùng. Một loại rau bẩn không chỉ là lỗi của người trồng, mà còn là lỗi của hệ thống kiểm định. Một chai nước uống nhiễm khuẩn không chỉ là lỗi của nhà sản xuất, mà còn là lỗi của quy trình cấp phép và giám sát. Một thị trường thực phẩm nhốn nháo không chỉ là câu chuyện thương mại, mà là câu chuyện về sức khỏe quốc gia. Vì vậy, lời khẳng định của Tổng Bí thư rằng đây là nhiệm vụ của toàn xã hội phản ánh đúng bản chất liên ngành của lĩnh vực an toàn thực phẩm.
Trong phân tích của mình, Tổng Bí thư cũng đưa ra hình ảnh so sánh sâu sắc: nước uống phải đạt chuẩn đến mức có thể uống trực tiếp từ vòi. Trong khi tại Việt Nam, nước đã đun sôi hoặc nước đóng chai vẫn có nguy cơ không an toàn. Đây không chỉ là ví dụ về chất lượng nước mà còn là phép ẩn dụ cho sự thiếu đồng bộ trong hệ thống bảo vệ sức khỏe. Dù có xây dựng thêm bao nhiêu bệnh viện hiện đại, khoa cấp cứu tiên tiến hay trung tâm ung bướu kỹ thuật cao, thì những nguy cơ cơ bản nhất  như bữa ăn, nguồn nước nếu vẫn chưa được kiểm soát, thì sức khỏe cộng đồng sẽ luôn ở tình trạng bị đe dọa.
Có thể nói, phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về giá trị của mô hình “y tế dự phòng”, mô hình đã mang lại thành công lớn cho nhiều quốc gia. Thay vì chi phí khổng lồ cho điều trị, chiến lược đúng đắn là đầu tư mạnh mẽ cho phòng ngừa. Đó là đầu tư vào hệ thống kiểm nghiệm thực phẩm hiện đại, hệ thống truy xuất nguồn gốc, hệ thống thanh tra - giám sát thị trường, tuyên truyền về văn hóa dinh dưỡng, nâng cao nhận thức người dân và xây dựng thói quen tiêu dùng an toàn. Đó cũng là đầu tư cho khoa học - công nghệ, cho hệ thống cảnh báo sớm, cho các trung tâm nghiên cứu độc chất và dinh dưỡng, nhằm tạo nền tảng tri thức vững chắc cho công tác quản lý.

Sự vào cuộc quyết liệt, tăng cường thanh, kiểm tra, xử nghiêm vi phạm của cơ quan quản lý về an toàn thực phẩm, người tiêu dùng cần nói “không” với thực phẩm không an toàn.

Ở tầng nghĩa sâu hơn, câu nói của Tổng Bí thư phản ánh triết lý phát triển bền vững: con người phải là trung tâm của mọi chính sách. Muốn con người khỏe mạnh thì phải bảo vệ họ từ bữa ăn, giọt nước, môi trường sống. Một xã hội có tốc độ tăng trưởng GDP cao nhưng người dân luôn trong nỗi lo thực phẩm bẩn, môi trường độc hại, bệnh tật gia tăng thì đó không phải là thành quả phát triển thực sự. Chi phí y tế lớn, gánh nặng bệnh tật tăng, sự bất an trong đời sống là những “tổn thất vô hình” có thể phá vỡ mọi thành tựu kinh tế. Ngược lại, khi người dân được sống trong môi trường an toàn, thực phẩm sạch, không khí trong lành, nước đạt chuẩn, lối sống lành mạnh, họ sẽ phát triển toàn diện cả về thể chất, tinh thần và trí tuệ. Đó mới là nền tảng của sức mạnh quốc gia.
Giới khoa học cũng nhìn nhận rằng phát triển con người (theo đúng nghĩa khoa học) là sự kết hợp của các yếu tố sinh học, xã hội và văn hóa. Tri thức tạo ra tầm nhìn; sức khỏe tạo ra năng lực; văn hóa tạo ra giá trị. Ba yếu tố ấy liên kết với nhau, bổ sung cho nhau và cùng nhau tạo nên “năng lực quốc gia” trong thế kỷ mới. Do đó, khi Tổng Bí thư nhấn mạnh rằng các chương trình mục tiêu quốc gia phải hướng đến ba trụ cột này, đó là sự kết hợp giữa tầm nhìn quản trị quốc gia và tư duy khoa học hiện đại.
Không thể phủ nhận rằng hệ thống y tế Việt Nam đang chịu áp lực lớn. Tuy nhiên, giải pháp không phải chỉ là mở rộng bệnh viện mà còn là làm giảm số người phải vào bệnh viện. Giảm bằng cách nào? Bằng cách bảo đảm an toàn thực phẩm, xử lý nghiêm vi phạm, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc, ứng dụng công nghệ trong giám sát, nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp và ý thức của người dân. Đó là lời giải căn cơ, sâu xa, bền vững. Khi nguồn nguy cơ được loại bỏ từ sớm, bệnh viện sẽ trở lại đúng vai trò của mình (nơi điều trị những trường hợp thật sự cần thiết) thay vì gánh vác cả hệ quả của một chuỗi nguy cơ bị buông lỏng ngoài xã hội.
Nhìn rộng hơn, câu nói của Tổng Bí thư mang bản chất của một thông điệp chiến lược: muốn xây dựng con người Việt Nam khỏe mạnh, tri thức và văn hóa trong 20 năm tới, thì nền tảng phải bắt đầu từ hôm nay, từ bữa ăn, giọt nước, môi trường và lối sống. Bảo vệ sức khỏe cộng đồng không thể chỉ dựa vào ngành y tế mà cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và từng người dân. Khi toàn xã hội cùng nhận thức được giá trị của an toàn thực phẩm, khi mỗi cá nhân đều tự bảo vệ sức khỏe của mình, khi doanh nghiệp coi an toàn thực phẩm là đạo đức kinh doanh và khi cơ quan quản lý hành động quyết liệt, thì lúc ấy, hệ thống bệnh viện mới có thể hoạt động bền vững và hiệu quả.
Phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm vì thế không chỉ là một cảnh báo mà còn là một định hướng khoa học đúng đắn cho tương lai:
Muốn có một dân tộc mạnh, phải bắt đầu từ sự an toàn của từng bữa ăn.
Muốn có một hệ thống y tế mạnh, phải giảm số người cần đến bệnh viện.
Muốn giải quyết gánh nặng bệnh tật, phải xử lý từ gốc rễ của vấn đề.
Đó là tư duy hiện đại, khoa học và hoàn toàn phù hợp với con đường phát triển của Việt Nam trong giai đoạn mới.

Theo kythuatchonghanggia.vn