Việc bảo tồn và quảng bá âm nhạc dân gian là điều vô cùng bức thiết hiện nay (ảnh minh họa).

Không phải ngẫu nhiên mà trong hơn chục loại hình nghệ thuật của Việt Nam được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, có đến 8 loại hình là âm nhạc dân gian truyền thống như: Nhã nhạc Cung đình Huế, Không gian văn hoá Cồng chiêng Tây Nguyên, Ca Trù, Quan họ, Hát Xoan, Đờn ca tài tử, Ví Giặm, Hát Văn. Nhưng công bằng mà nhận xét thì dường như dòng nhạc này đang bị không ít người Việt xem nhẹ. Việc đầu tư để bảo tồn, quảng bá cũng hạn chế, trong khi có rất nhiều việc phải tốn kém kinh phí, thời gian.

Chẳng hạn, để có người hát dân ca đúng nguyên gốc là rất khó, thậm chí vài chục năm mới có một người. Đó không chỉ là năng khiếu, hát đúng, hát đủ mà còn phải được thổi hồn vào trong câu hát, để người nghe nhắm mắt lại là tưởng tượng ra không gian vùng quê xuất xứ của làn điệu dân ca đó. Hiện nay, mặc dù Nhà nước đã đầu tư rất nhiều cho công tác đào tạo một số loại hình âm nhạc dân gian như: chèo, cải lương, ca Huế, quan họ… nhưng dường như là chưa đủ.

Bên cạnh đó, một khó khăn nữa là việc đồng bào dân tộc thiểu số đang ngày càng không giữ được chữ viết, tiếng nói của chính dân tộc mình. Đây là điều rất nguy hiểm và là nguyên nhân cho sự thất truyền của các làn điệu dân ca đặc sắc. Hơn nữa, khi biểu diễn các loại hình âm nhạc dân gian phải có không gian văn hóa phù hợp. Thí dụ như: Ví Phường vải được hát lên khi đang dệt vải; Ví Phường nón được hát lên khi đang đan nón; Hò sông Mã được hát lên khi chở hàng hóa qua sông Mã bằng thuyền hoặc đò chèo tay…, nhưng những làng nghề như thế hiện nay không còn nữa.

Một vài nơi cố tạo ra không gian văn hóa nhưng gặp một vấn đề bất cập là: trong thời đại mới, lời cổ có nội dung không phù hợp với tính đương đại. Trong dân ca nhạc cổ có những cách gọi như: chàng với nàng, thiếp với chàng... ngày nay không còn phù hợp hoặc các bài dân ca gắn với các nghi lễ, phong tục, tập quán, hay các buổi sinh hoạt tập thể ngày nay  không  tồn tại. Trong khi đời sống mới có biết bao chủ đề mới mẻ, hấp dẫn cần phải cổ vũ, động viên, khích lệ như: Ca ngợi Đảng, đất nước, Bác Hồ; ca ngợi những chiến công hiển hách của quân và dân ta trong công cuộc chống giặc ngoại xâm; ca ngợi những thành quả của công cuộc Đổi mới; ca ngợi những thành tựu khoa học, kĩ thuật, giáo dục… tiên tiến, hiện đại….

Bên cạnh đó, các cấp, ngành, địa phương cần có những chính sách quan tâm chăm lo hơn nữa đời sống của các nghệ nhân. Đáng mừng là nhiều nghệ nhân rất có ý thức, tâm huyết bảo tồn gìn giữ dân ca. Có những người tự bỏ tiền túi đi sưu tầm, lưu trữ, thậm chí còn tổ chức cho các em học sinh đến học tại nhà. Bên cạnh đó, phải tăng cường công tác thu thập, sưu tầm các làn điệu lưu trữ lâu dài. Đặc biệt, cần có thêm cơ chế để đẩy mạnh phát hiện bồi dưỡng những người trẻ thực sự có tố chất đưa vào đào tạo bài bản, tập luyện nghiêm túc, nắm trọn tinh hoa dòng nhạc này từ các nghệ nhân để lưu truyền lại cho các thế hệ sau.