Đôi tay tài hoa, đầu óc tư duy sắc bén đã thổi hồn vào từng hạt gạo quê hương cho ra đời những tác phẩm tranh độc đáo, tinh xảo ngợi ca quê hương đất nước, con người Việt Nam một cách sống động, lạ mắt. Theo chân du khách, những bức tranh của Vân hiện đã có mặt ở nhiều quốc gia, mang theo sứ mệnh quảng bá văn hóa Việt Nam.

Người phụ nữ thuộc thế hệ 7X đến với môn nghệ thuật tranh gạo bằng niềm say mê khám phá, ưa thích sự sáng tạo.Nhân tố quyết định thành công của cô là niềm đam mê cháy bỏng và sự kiên nhẫn, quyết tâm thực hiện niềm đam mê đó bằng trái tim đầy nhiệt huyết. Khởi nghiệp từ số tiền vay vốn 7 triệu đồng của quỹ tình thương TYM Sóc Sơn với ý tưởng tranh vỏ trứng với những thành công nhất định nhưng niềm đam mê chưa được thỏa sức, mày mò tìm hiểu đến năm 2015, chị cho ra mắt những bức tranh bằng gạo, với những bức họa mang đầy đủ sắc màu quảng bá nét văn hóa Việt qua những bức tranh dân gian mang đậm hồn quê. 

Nói “không” với các loại thuốc nhuộm màu, chị sử dụng phương pháp rang gạo. Trước đó, gạo phải được tuyển chọn kỹ, đánh bóng để loại bỏ cám, hạt nhỏ, bảo đảm gạo phải thon đều như nhau. Tùy vào việc người nghệ nhân muốn gạo cho màu thế nào mà thời gian rang gạo cũng nhiều, ít khác nhau. Để có màu ngả vàng, gạo cần rang trong vòng 30 phút. Muốn tạo màu nâu đen, gạo lại phải rang trên lửa trong 6 tiếng. Lâu hơn nữa, tới 7-8 tiếng gạo sẽ cho màu đen sậm. Để hạt gạo rang đều đẹp màu, bóng, óng ả kỹ thuật rang phải chắc, luôn quan sát không rời mắt. 

Gạo sau khi rang được để riêng theo từng màu đợi tới lúc đưa lên tranh. Tùy vào chủ thể, bố cục mà chị Vân chọn tông màu khác nhau, góc này màu tối, chị nhặt gạo đã rang trên lửa qua 7 tiếng. Góc kia màu sáng, chị lại nhặt hạt gạo có màu ngà ngà hay nâu nhạt. Cứ như vậy, người thợ phải kiên trì, xếp từng gạo cho tới khi đầy bức tranh. 

Theo chị Vân, khâu quan trọng quyết định việc thành bại của một bức tranh gạo chính là việc chọn nguyên liệu là hạt gạo đều, bóng, săn chắc. Lúc rang phải đảo gạo tù tì để không bị nở to, hạt gạo rang lên cứng, có sắc màu như ý. Ðiều tối kỵ trong tranh gạo là không được dùng phẩm màu pha trộn vào để gạo có nhiều màu sắc. Bởi, khi dùng phẩm màu, hạt gạo dễ bị mốc, màu sắc chóng nhạt, phai trong thời gian ngắn.

Ban đầu những bức tranh gạo sau khi sáng tạo kháng hàng chủ yếu chỉ là người dân xung quanh, các mối quan hệ bạn bè biết đến. Chỉ khi tham gia các chương trình hội chợ, gian hàng tổ chức đặc biệt tham gia Phiên chợ xanh được tổ chức tại Hà Nội, những tác phẩm của chị được kháng hàng khắp nơi biết đến, du khách nước ngoài ưa chuộng. Bên cạnh đó, tranh gạo còn được làm quà tặng, được các cơ quan chức năng, doanh nghiệp TW, địa phương, Hội phụ nữ Việt Nam, lãnh đạo Đảng, nhà nước lựa chọn. 

Từ từ những bức tranh gạo với chủ đề đất nước: cánh đồng, cây đa, giếng nước, những di tích, danh lam thắng cảnh nổi tiếng như: Hồ Gươm, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Chùa Một Cột...bắt đầu hiện lên trong tranh vẽ. Nhiều khách hàng trong nước đặt chị “vẽ” tranh gạo chân dung người thân yêu của mình để tặng cho nhau trong những dịp quan trọng như sinh nhật, kỷ niệm ngày cưới...

Điểm nổi bật của bức tranh đó là màu của gạo, từng hạt gạo với màu sắc khác nhau được tạo lên bức tranh, gạo được rang theo thời gian nấu, tầm 42 màu theo 42 lần rang. Sau khi hoàn thành mỗi bức bán với giá từ 120.000 nghìn đến 300.000 nghìn. Có bức đến 25 triệu đồng. Mỗi tháng cơ sở của chị bán được trung bình 300 bức tranh các loại. Niềm đam mê đó, lan tỏa cả thế hệ nhà chị Vân khi cả nhà gồm vợ chồng, con, chị em cùng làm, cùng thả mình vào tranh gạo. Bên cạnh đó, cơ sở còn tạo công ăn việc làm cho 20 người dân tại địa phương theo hình thức khoán sản phẩm. 

Đánh giá về điểm đọc đáo của tranh gạo. ông Ngọ Văn Ngôn, Phó Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng Nông thôn mới Hà Nội cho biết, Những hạt gạo được lấy từ những cánh đồng tại quê hương, thời gian đầu không ít lần thất bại. Những bức tranh đầu tiên ra đời bằng cái tâm của người đam mê nghệ thuật. Bức tranh là sự liên kết của không biết bao nhiêu hạt gạo. Mỗi hạt gạo chứa đựng tấm chân tình mà người làm gửi gắm vào đó như một sự tri ân sâu sắc đối với quê hương. Rồi những bức vẻ hoàn thành được du khách đón nhận. Chị càng say mê hơn với công việc của mình. Hiện nay sản phẩm tranh gạo của Vân đã được UBND TP Hà Nội chấm điểm sản phẩm OCOP 4 sao của thành phố. Thời gian tới cơ sở mong muốn được hỗ trợ hoàn thiện sản phẩm nhận diện thương hiệu, bảo hộ độc quyền và quảng bá thương hiệu của mình đến bạn bè khắp thế giới.

"Một bức tranh gạo khi thực hiện đòi hỏi sự cẩn thận, tỉ mỉ, khéo léo và đảm bảo độ chính xác từ khâu rang hạt đến khâu sắp xếp hạt gạo vào bức tranh. Điều quan trọng là phải biết đặt hạt gạo và điều chỉnh đúng vị trí, đúng nội dung. Thực sự, để tạo nên một tác phẩm nghệ thuật tranh từ gạo là điều không hề dễ dàng. Hiện nay, chủ đề tranh gạo tập trung vào tranh chân dung, tranh phong cảnh, tranh nghệ thuật, tranh về động vật, tranh về tôn giáo hoặc tranh theo chủ đề. Phụ thuộc vào nhu cầu của mỗi đối tượng khách hàng mà sẽ chọn lựa được bức tranh phù hợp...", ông Ngọ Văn Ngôn phân tích.
 

Tranh gạo là dòng tranh mang đậm ý nghĩa dân tộc Việt Nam vì vậy đang được đông đảo khách hàng yêu thích và lựa chọn. Từ những hạt gạo thiên nhiên, kết hợp với đôi bàn tay khéo léo của người nghệ nhân, những bức tranh gạo được biến hóa thành tác phẩm nghệ thuật độc đáo và giản dị.  Tranh gạo Việt Nam phải là những hạt gạo tròn đều, được cấy trồng, thu hoạch tại những đồng ruộng của quê hương Việt. Hiện nay, có 3 loại gạo được sử dụng phổ biến làm tranh gạo đó là: gạo nếp phù hợp cho những chi tiết to và rộng, gạo tẻ được dùng cho những chi tiết mảnh, gạo tấm để tạo những chi tiết nhỏ hơn và khiến bức tranh có độ mịn. Ngoài ra, trong một số tác phẩm còn sử dụng gạo huyết rồng làm màu đỏ. Điểm hay ở tranh gạo đó là màu sắc hạt gạo từ trắng, nâu, đen, vàng sẽ được sấy, rang theo nhiệt độ và thời gian quy định chứ không sử dụng bất kỳ họa chất hay màu nhuộm nào. Hiện tại, màu sắc làm tranh gạo có khoảng 15-20 màu và không có các màu xanh, đỏ, tím, hồng…