Chiều mùng 3 Tết, chúng tôi đứng trước cổng một ngôi nhà rợp bóng cây và hoa, một ngôi nhà kiểu cách "điển hình" Hội An trầm mặc, khiêm nhường nhưng cũng khá tinh tế, giống như chủ nhân của nó chính là nguyên bí thư Hội An Nguyễn Văn Sự. Ra mở cổng cho tôi là anh Sự sau mấy năm tôi không gặp không thay đổi bao nhiêu, có khác chăng là ở anh toát lên cái vẻ an nhiên nhiều hơn.

Tôi nói:

- Em đường đột đến thăm anh mà không báo trước thế này vì vừa từ Mỹ Sơn về. Ấn tượng về cách bảo tồn di tích, đúng hơn là phế tích Mỹ Sơn của Quảng Nam làm em không thể kiềm chế mong muốn tìm gặp người có công bảo tồn Hội An là anh để hỏi xem từng ấy năm với tư cách là bí thư thì mong muốn của anh về Hội An cái gì đã thực hiện được, cái gì còn chưa được. Em thích một cuộc gặp bất ngờ không có sự sắp xếp nào để câu chuyện giữa chúng ta hoàn toàn đúng nghĩa một cuộc chuyện trò của những người hết lòng yêu quý Hội An. Cho nên bây giờ nếu anh bận không tiếp được em thì em vui vẻ ra về. Còn nếu anh tiếp em thì coi như đầu Xuân em đi đâu cũng gặp may mắn. Mà từ mùng 1 tới giờ em luôn may mắn rồi. (Cười)

Bí thư Sự nhỏ nhẹ nói. (Từ giờ tôi xin phép được gọi anh như thế trong bài viết. Không hiểu sao tôi cứ có cảm giác anh thân thiện, cần mẫn, gần dân như Bí thư Kim Ngọc ngày xưa):

- Lâu quá rồi không gặp lại. Mời em vào, ta pha trà nói chuyện Xuân chứ.

Thế rồi, ban đầu tôi chỉ định ghé nhà anh thăm hỏi mươi phút nhưng cuối cùng thì chúng tôi đã ngồi nói chuyện gần hai giờ đồng hồ. Sau đây là những ghi chép mà tôi muốn note lại khi trò chuyện cùng anh.

Tôi:

- Có phải Hội An được khách du lịch biết đến nhiều như bây giờ là do "hữu xạ tự nhiên hương"  hay do công của lãnh đạo Hội An PR tốt?

Bí thư Sự:

- Những gì mà Hội An còn hiện hữu và đẹp đẽ, hấp dẫn du khách là những thứ mà người dân đã ý thức gìn giữ từ rất rất lâu rồi. Những nếp nhà từ thế kỷ 16, 18 nếu không phải do ý thức gìn giữ của người dân Hội An thì làm sao còn tới tận bây giờ? Cùng với đó là ý thức quản trị của các đời lãnh đạo Hội An từ hàng trăm năm nay. Đó là sự kế tục từ đời này sang đời khác của từng thế hệ con người Hội An. Không thể nói là do cá nhân ông nào hết. Ai cũng có cha mẹ, ông bà và cha mẹ ông bà chính là quá khứ của chúng ta, nguồn cội của chúng ta. Câu chuyện bảo tồn chính là câu chuyện tương tự sự trân trọng quá khứ. Nếu chúng ta biết trân trọng cha mẹ, ông bà, hiểu được cái việc chúng ta sinh ra từ nguồn cội khó khăn, nghèo đói thì sẽ biết cách ứng xử với di tích. Câu chuyện bảo tồn cũng đừng hàn lâm hóa, bác học hóa tất cả những vấn đề liên quan. Vì bản thân di tích là những điều chân phương, mộc mạc nhất rồi. Hãy nói về di sản là gìn giữ những giá trị văn hóa. Mà giá trị văn hóa là những điều tốt đẹp. Không ai đi giữ những giá trị tiêu cực, xấu xa cả.

Tôi:

- Trở lại Hội An lần này vào đúng dịp Tết cổ truyền, em thấy hình như Hội An không còn được cái nét trầm mặc như mấy năm trước. Hội An cũng không còn là nơi du khách lưu luyến lâu hơn và chịu bỏ tiền tiêu ở đây nhiều hơn. Vì sao vậy?

Bí thư Sự:

- Phát triển du lịch là bài toán có nhiều cách giải. Nhưng cách giải ngắn gọn hay nhất không phải dễ tìm ra. Năm 2016 khi anh đang còn làm việc anh đã nói Hội An chỉ nên phát triển dừng lại ở con số 8000 phòng (ks, resort) vào năm 2020. Bởi vì cần phải biết lượng sức chứa. Nếu đón khách quá tải thì Hội An sẽ phải gồng lên và việc không chu đáo khi không đủ sức tiếp một lượng khách khổng lồ sẽ là vấn đề lớn mà Hội An sẽ phải đối mặt. Thế nhưng đến cuối năm 2018 thì Hội An đã lên tới 12 000 phòng. Quy hoạch bị vỡ là điều mà Hội An đang khó khăn để kiểm soát. Vậy thì năm 2020 Hội An sẽ có bao nhiêu phòng?

Hội An được tôn vinh di sản văn hóa Thế giới điều đó quá tự hào. Nhưng đừng để cảm giác tự hào thành tự kiêu, thậm chí tự mãn. Bởi Hội An cần đồng lòng góp sức của 4 yếu tố. Thứ nhất là người dân - phải hiếu khách, thân thiện. Thứ hai là doanh nhân - phải là cảm tình viên Hội An, không chỉ đơn giản tìm kiếm lợi nhuận mà còn phải là những người đóng góp văn minh cho Hội An trong môi trường kinh doanh. Thứ ba là du khách - phải là người đến với Hội An bằng tấm lòng trân trọng một báu vật của quốc gia, một di sản văn hóa Thế giới. Thứ tư là quản trị hành chính - là lãnh đạo Hội An phải như nhạc trưởng phải điều khiển được cả một dàn nhạc 4 yếu tố kể trên kết hợp cùng nhau tấu lên bản nhạc Hội An du dương, hấp dẫn lòng người.

Trước một người con gái đẹp, ta có thể sững sờ trong khoảnh khắc nào đó rồi nhanh chóng quên đi vì hàng tỉ lý do. Nhưng sẽ khó mà cầm lòng được trước mùi hương đặc biệt tỏa ra từ cơ thể nàng, từ trí tuệ, tâm hồn nàng. Hội An bây giờ cũng thế, ô nhiễm tiếng ồn, ô nhiễm ánh sáng, sự quá tải du khách đã lấn át cái "mùi" trầm mặc, cổ kính, lãng mạn xưa nay. Rất lâu mới chạm được chút không khí thoang thoảng hương trầm. Còn quá lâu rồi không còn nghe được tiếng rao đêm bán hột vịt lộn. Có phải vì thế mà khiến cho tình yêu với Hội An của du khách vơi đi ít nhiều?  Đó là điều chúng ta cần phải xem lại. Liệu với tốc độ phát triển kinh tế du lịch như thế có quá nhanh không? Liệu có giống như người muốn đi quá nhanh đến đích nên cứ cắm cúi đi mà quên mất là cứ cắm cúi đi không ngẩng lên nhìn đường thì sẽ bị chệch hướng?

Vì nói cho cùng, cho dù thế nào thì đích đến cuối cùng vẫn phải là gìn giữ một Hội An - di sản văn hóa Thế giới. Một Hội An - niềm tự hào chứ không phải một Hội An tự mãn.

Tôi:

- Vậy làm gì bây giờ để Hội An không tự mãn?

Bí thư Sự:

- Trách nhiệm đầu tiên luôn thuộc về nhạc trưởng - là những người quản trị xã hội. Nếu mỗi người trước khi ký một quyết định, một văn bản, một dự án nào đó đều ý thức được phải chịu trách nhiệm trước lịch sử thì sẽ hạn chế được nhiều sai sót không đáng có.

Tôi:

- Không phải với mỗi Hội An đâu. Người nắm giữ vai trò quản trị của cấp huyện, cấp thành phố, cấp tỉnh, cấp quốc gia phải ý thức chịu trách nhiệm trước lịch sử thì câu chuyện không chỉ dừng ở lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa mà còn là vì tương lai của nước Việt. Hay lắm anh. Em xin phép được chia sẻ câu chuyện của chúng ta cho bạn đọc cùng suy ngẫm nhé.

Cảm ơn anh vì cuộc gặp ngẫu hứng đầu Xuân rất vui này. Tự nhiên nhớ câu ca dao

"Đất Quảng Nam chưa mưa đã thấm, rưọu Hồng Đào chưa nhấm đã say"...

Với tôi, Hội An, Quảng Nam luôn là tình yêu đặc biệt.