Ngày 21/12, Công an tỉnh Thanh Hóa đã khởi tố, tạm giữ hình sự Nguyễn Thị Thu (SN 1984) và Trần Thị Thập (SN 1955, mẹ đẻ của Thu), cùng trú tại phường Quang Trung, tỉnh Thanh Hóa, để điều tra về hành vi gian lận trong kinh doanh bảo hiểm.

Công an phát hiện sự thật "động trời" khi Nguyễn Thị Thu đã chết 5 năm bỗng trở về. Ảnh: Công an Thanh Hóa.

Trước đó, UBND phường Quang Trung thông tin cho Công an tỉnh Thanh Hóa về việc Nguyễn Thị Thu đã được xác nhận chết cách đây 5 năm, có tổ chức mai táng và được cấp giấy chứng tử, nhưng nay bất ngờ trở về địa phương làm thủ tục hủy giấy chứng tử.

Nhận được tin báo, Công an tỉnh Thanh Hóa vào cuộc điều tra và xác định: năm 2020, khi phát hiện bản thân mắc bệnh ung thư, Nguyễn Thị Thu thường xuyên xảy ra mâu thuẫn, cãi vã với mẹ đẻ là bà Trần Thị Thập. Thời điểm này, Thu đang tham gia 4 gói bảo hiểm của Công ty TNHH Bảo hiểm nhân thọ Prudential và Công ty CP Bảo hiểm nhân thọ Phú Hưng.

Theo Công an tỉnh Thanh Hóa, Thu đã bàn bạc với mẹ đẻ để lên kịch bản giả chết hết sức tinh vi nhằm trục lợi bảo hiểm. Ban đầu, bà Thập không đồng ý, nhưng với quyết tâm thực hiện bằng được hành vi gian lận, Thu đã tìm mọi cách thuyết phục mẹ.

Sau khi thống nhất kịch bản, sáng 7/6/2020, Thu uống thuốc ngủ rồi vào nhà tắm, nằm úp mặt xuống nền nhà để giả chết do đột tử. Sau đó, bà Thập thông báo cho người thân, anh em họ hàng về việc Thu đã chết để tổ chức lễ mai táng. Đến đêm cùng ngày, Thu tỉnh dậy và đến ở tại nhà một thầy bói ở xã Hoạt Giang, Thanh Hóa.

Sau khi dựng lên kịch bản hoàn chỉnh, Thu vào tỉnh Đồng Nai (cũ) làm ăn và cắt đứt mọi liên lạc.

Sau khi tổ chức mai táng cho Thu như một đám tang thật, bà Thập đã làm thủ tục khai tử tại địa phương, đồng thời làm hồ sơ nhận tiền bảo hiểm của hai công ty nêu trên, với tổng số tiền gần 1,3 tỷ đồng.

Số tiền này sau đó được bà Thập chuyển cho Thu. Thu đã sử dụng để đầu tư bất động sản và đầu tư vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.

Liên quan đến sự việc trên, dưới góc độ pháp lý, luật sư Hoàng Văn Hà (Công ty Luật ARC Hà Nội - Đoàn luật sư Hà Nội cho biết: Vụ việc người phụ nữ ở Thanh Hóa được khai tử hợp pháp, có tang lễ, có mồ mả suốt nhiều năm, rồi bất ngờ xuất hiện trở về địa phương xin xóa khai tử thực chất không chỉ là câu chuyện hy hữu về quản lý hộ tịch, mà là một kịch bản được dàn dựng có chủ ý nhằm “đăng xuất giả” khỏi đời sống pháp lý để trục lợi từ các hợp đồng bảo hiểm.

"Hành vi này đặt ra những vấn đề nghiêm trọng về trách nhiệm hình sự, đồng thời cũng cần được đánh giá thận trọng để phân hóa vai trò, mức độ lỗi và các tình tiết giảm nhẹ đối với hai mẹ con liên quan", luật sư Hà nói.

Theo phân tích của luật sư Hoàng Văn Hà: Bản chất pháp lý của vụ việc cho thấy, việc giả chết không phải là mục đích cuối cùng, mà chỉ là phương tiện để đạt được mục đích chiếm đoạt tiền bảo hiểm. Việc tổ chức tang lễ, làm thủ tục khai tử, tạo lập niềm tin tuyệt đối rằng người con đã chết nhằm kích hoạt nghĩa vụ chi trả của doanh nghiệp bảo hiểm đã thể hiện rõ yếu tố gian dối có chủ ý.

Luật sư Hoàng Văn Hà – Công ty Luật ARC Hà Nội (Đoàn luật sư TP Hà Nội).

Trong trường hợp này, tội danh phù hợp và trực diện nhất là tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm theo Điều 213 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Đây là tội danh được xây dựng riêng để xử lý các hành vi trục lợi bảo hiểm, tách biệt với tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, nhằm bảo đảm việc định tội chính xác theo đúng bản chất quan hệ pháp luật bị xâm phạm.

"Hành vi dựng hiện trường giả, hợp thức hóa cái chết trên phương diện pháp lý để nhận tiền bảo hiểm đã xâm phạm nghiêm trọng đến trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực bảo hiểm, làm sai lệch nguyên tắc thiện chí, trung thực vốn là nền tảng của quan hệ bảo hiểm. Việc số tiền chi trả lớn, hành vi kéo dài trong nhiều năm và có sự tham gia của người thân trong gia đình là những yếu tố khiến vụ việc mang tính chất nghiêm trọng và buộc cơ quan tiến hành tố tụng phải xử lý bằng biện pháp hình sự", luật sư Hà cho hay.

Bên cạnh đó, luật sư Hoàng Văn Hà cũng cho hay: Tuy nhiên, khi đánh giá trách nhiệm của hai mẹ con, không thể nhìn nhận một cách cơ học rằng cả hai đều có mức độ lỗi như nhau. Đối với người con, nếu xác định là người trực tiếp hưởng lợi từ tiền bảo hiểm, chủ động tham gia vào việc tạo lập kịch bản giả chết và duy trì tình trạng “không tồn tại” về mặt pháp lý trong thời gian dài, thì vai trò chính trong vụ án là tương đối rõ ràng.

Ngược lại, đối với người mẹ, cần làm rõ động cơ, mức độ nhận thức pháp luật, vai trò cụ thể trong việc tổ chức thực hiện hành vi và mức độ hưởng lợi thực tế. Trong nhiều trường hợp, yếu tố tâm lý thương con, nhận thức pháp luật hạn chế và không trực tiếp chiếm đoạt tài sản có thể là những căn cứ quan trọng để xem xét giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

"Ở góc độ nhân đạo của pháp luật hình sự, các tình tiết giảm nhẹ theo Điều 51 Bộ luật Hình sự cần được đặt ra một cách nghiêm túc. Nếu hai mẹ con có nhân thân tốt, chưa từng có tiền án, tiền sự, thành khẩn khai báo, hợp tác với cơ quan điều tra, tự nguyện khắc phục hậu quả, hoàn trả lại số tiền đã nhận từ doanh nghiệp bảo hiểm, thì đây là những yếu tố thể hiện sự ăn năn, hối cải và có giá trị thực tế trong việc lượng hình.

Trường hợp người con có vấn đề về sức khỏe, tâm lý hoặc rơi vào hoàn cảnh đặc biệt khó khăn tại thời điểm thực hiện hành vi, những yếu tố này cũng cần được đánh giá đầy đủ để bảo đảm nguyên tắc cá thể hóa trách nhiệm hình sự", luật sư Hà nói.

Vụ việc cũng đặt ra vấn đề cần phải rà soát, làm rõ trách nhiệm cũng như việc có hay động cơ, mục đích khác của những cán bộ liên quan.

Bên cạnh đó, ông Hà cũng đưa ra lời cảnh báo, vụ việc “đăng xuất giả khỏi cuộc đời” để nhận tiền bảo hiểm là lời cảnh tỉnh không chỉ đối với cá nhân người vi phạm mà còn đối với công tác quản lý hộ tịch, trách nhiệm xác minh của chính quyền cơ sở và quy trình thẩm định chi trả của các doanh nghiệp bảo hiểm.

Pháp luật cần được áp dụng nghiêm minh để bảo vệ trật tự xã hội, nhưng đồng thời cũng phải được vận dụng một cách tỉnh táo, nhân văn, đúng bản chất hành vi và đúng con người.