SỰ THAY ĐỔI CỦA GIÁ TRỊ GIA ĐÌNH VÀ CHỮ HIẾU NGÀY NAY
Đăng lúc: 2025-02-27 10:45:00
|
Bởi: admin
|
Lượt xem: 120
|
Chuyên mục: Tinh hoa nghề Việt
Từ năm 2001, Việt Nam chính thức chọn ngày 28 tháng 6 là ngày Gia đình Việt Nam không chỉ để tôn vinh gia đình - tế bào quan trọng, duy trì sự sống xã hội, mà còn đồng thời nhắc nhở, con cháu, các thế hệ tương lai nâng cao ý thức giữ gìn, bảo vệ giá trị truyền thống tốt đẹp của gia đình. Có một ngày trong năm để mọi thành viên gia đình nhìn nhận, đánh giá cuộc sống gia đình, những mối quan hệ thân thuộc cha mẹ, vợ chồng, anh em, họ hàng, chia sẻ những khó khăn, vui buồn, những băn khoăn, lo lắng để rồi lại hướng đến tương lai, chung tay xây dựng gia đình ổn định, hạnh phúc và phát triển. Gia đình Việt Nam đã có nhiều sự thay đổi, từ mô hình truyền thống đến hiện đại, ngày càng hội nhập với những giá trị mới do cách mạng công nghiệp 4.0 đem lại, tuy nhiên những chân giá trị gia đình thì không bao giờ mất đi. Đạo Hiếu là một trong những giá trị quan trọng nhất của gia đình Việt Nam
Sự thay đổi của giá trị gia đình
Cùng với quá trình Đổi mới, phát triển kinh tế- xã hội của đất nước, gia đình Việt Nam hiện nay đang có nhiều sự thay đổi so với mô hình gia đình truyền thống. Những tác động từ kinh tế thị trường, mặt tích cực tạo động lực giải phóng cá nhân, giải phóng con người, giải phóng sức lao động và sáng tạo, tạo thuận lợi cho mô hình gia đình ngày càng thu nhỏ, tinh gọn và năng động.
Sự phát triển của khoa học, công nghệ và các dịch vụ xã hội đang ngày càng chia sẻ, giảm bớt các gánh nặng cho gia đình trong việc thực hiện các chức năng của mình như chăm sóc, giáo dục các thành viên gia đình. Gia đình cũng đang chuyển từ đơn vị sản xuất sang đơn vị tiêu dùng. Lao động trong gia đình cũng sẽ dần được thay thế nhiều hơn bởi các hình thức vui chơi giải trí và chia sẻ văn hóa.
Quan trọng hơn gia đình cũng có những sự thay đổi mạnh mẽ về chuẩn mực, giá trị, văn hóa, lối sống gia đình. Trong xã hội phong kiến những đòi hỏi về quyền cá nhân, quyền thành viên gia đình không nhiều và cao như hiện nay. Trước đây gia đình là một thiết chế gia trưởng, thể hiện quyền lực bao trùm đến các thành viên. Ở đó gia phong, không chỉ là văn hóa mà còn là pháp luật của mỗi gia đình. Mọi hành vi đi lệnh với chuẩn mực của gia đình đều không được chấp nhận, thậm chí phải nhận các hình phạt.
Để dung hoà quyền cá nhân và quyền của gia đình, giữa giá trị trị vật chất và tinh thần, giữa giá trị truyền thống và hiện đại trong gia đình là một vấn đề khó. Nếu không có những giải pháp can thiệp tích cực, nâng cao ý thức, điều chính các quan hệ gia đình, thì cùng với xu hướng cá nhân hóa, các gia đình trẻ sẽ ngày càng phát triển theo xu hướng cá nhân, vị kỷ và coi trọng đồng tiền hơn.
Chữ Hiếu trong gia đình ngày nay
Không chỉ chữ Hiếu nói riêng mà tất cả các giá trị của gia đình truyền thống như sự yêu thương, chung thủy, đức hy sinh…nếu chúng ta coi đó là giá trị, thì ngày nay cần phải xác lập một cơ chế hiện đại cho những giá trị đó tồn tại và phát triển. Chữ Hiếu ngày nay không có nghĩa là áp đặt hoàn toàn chuẩn mực, nghi thức của xã hội truyền thống. Chữ Hiếu mà vi phạm quyền dân chủ của con người như con cái không được quyền tranh luận với cha mẹ, cha mẹ dùng roi vọt dạy dỗ con cái là không phù hợp, thậm chí là phản giá trị. Chữ Hiếu chỉ có giá trị đúng khi chúng ta đặt nó trong bối cảnh mà tự thân nó đó được hiện đại hóa. Việc tiếp thu, kế thừa chữ Hiếu trong gia đình truyền thống là hết sức cần thiết trong việc ổn định các giá trị của gia đình hiện đại, tuy nhiên cần phải tiếp thu chữ Hiếu trên nguyên tắc tình cảm, sự thông cảm và chia sẻ, giảm bớt những lễ nghi đôi khi thái quá, cực đoan của gia đình truyền thống để không mang tính áp đặt và vi phạm tinh thần dân chủ của gia đình hiện đại.
Không phải các thế hệ cứ sống trong cùng một ngôi nhà, con cháu mới được coi là Hiếu thảo. Chữ Hiếu về bản chất phải xuất phát điểm từ tình cảm của con người. Trước hết phải xuất phát từ tình cảm yêu thương của bố mẹ với con cái và mới có sự sự hiếu thảo của con cái với bố mẹ. Xã hội truyền thống trước đây cường điệu hóa chữ Hiếu, tô vẽ hình thức cho chữ Hiếu, dùng chữ Hiếu là công cụ để quản lý và cai trị xã hội. Từ Hiếu với cha mẹ đến với Trung với vua. Cách nghĩ và làm như vậy đã làm giảm đi tính nhân văn của chứ Hiếu, đôi khi Hiếu đó không xuất phỏt từ tình cảm thực của con người.
Phải xác lập được việc giáo dục chữ Hiếu hiện đại không nên mang tính hình thức mà đi sâu vào gốc rễ, xây dựng tình cảm trong gia đình, dựa trên tinh thần bình đẳng, dân chủ để củng cố các mối quan hệ trong gia đình. Thực chất chữ Hiếu ngày nay đang có điều kiện để phát triển vượt ra ngoài khuôn khổ thiển cận của Nho giáo phong kiến miễn là chúng ta xây dựng được chuẩn mực đúng.
Mô hình khá phổ biến hiện nay là nhiều thanh niên đang lựa chọn ở riêng nhưng gần và vẫn có điều kiện chăm sóc bố mẹ là khá hợp lý (Trừ phi các cụ đau ốm). Bản thân người già cũng có nhu cầu tự do(chứ không phải chỉ có thanh niên) khi cả đời các cụ đó phấn đấu cho công việc, hy sinh cho gia đình và nuôi dạy con cái. Đạo hiếu cần thể hiện từ trong suy nghĩ, sự yêu thương, hành động tích cực đối với cha mẹ, chứ không nên là những lễ nghi phiền phức cho cả hai phía cha mẹ và con cháu. Chính vì vậy Đạo Hiếu trong gia đình ngày nay cần dựa trên nguyên tắc tình cảm, chân ái và không cần có một công thức chung. Điều quan trọng là môi người hãy hiếu thảo với ông bà, cha mẹ mình và vun đắp để Đạo hiếu luôn trở thành những giá trị, những trụ chống vững chắc sự tiếp nối thế hệ và phát triển gia đình hiện đại.
Cùng với quá trình Đổi mới, phát triển kinh tế- xã hội của đất nước, gia đình Việt Nam hiện nay đang có nhiều sự thay đổi so với mô hình gia đình truyền thống. Những tác động từ kinh tế thị trường, mặt tích cực tạo động lực giải phóng cá nhân, giải phóng con người, giải phóng sức lao động và sáng tạo, tạo thuận lợi cho mô hình gia đình ngày càng thu nhỏ, tinh gọn và năng động.
Sự phát triển của khoa học, công nghệ và các dịch vụ xã hội đang ngày càng chia sẻ, giảm bớt các gánh nặng cho gia đình trong việc thực hiện các chức năng của mình như chăm sóc, giáo dục các thành viên gia đình. Gia đình cũng đang chuyển từ đơn vị sản xuất sang đơn vị tiêu dùng. Lao động trong gia đình cũng sẽ dần được thay thế nhiều hơn bởi các hình thức vui chơi giải trí và chia sẻ văn hóa.
Ảnh minh họa, nguồn Internet
Tuy nhiên trong sự phát triển mới, mặt trái của kinh tế thị trường cũng tác động mạnh mẽ đến gia đình và tạo ra không ít ác hệ quả tiêu cực. Ngày nay, dư luận xã hội quan tâm rất nhiều đến các vấn đề khủng hoảng của gia đình như mâu thuẫn thế hệ, xung đột gia đình, bạo lực gia đình, tình trạng ly thân, ly hôn, ngoại tình, quan hệ tình dục trước hôn nhân của con cái trong gia đình, quan hệ tình dục không an toàn. Chưa kể đến sự xuất hiện của những biến thể trong mô hình gia đình như gia đình độc thân, gia đình chung sống không kết hôn, gia đình phụ nữ có con ngoài giá thú, gia đình đa thê, gia đình đồng giới...Quan trọng hơn gia đình cũng có những sự thay đổi mạnh mẽ về chuẩn mực, giá trị, văn hóa, lối sống gia đình. Trong xã hội phong kiến những đòi hỏi về quyền cá nhân, quyền thành viên gia đình không nhiều và cao như hiện nay. Trước đây gia đình là một thiết chế gia trưởng, thể hiện quyền lực bao trùm đến các thành viên. Ở đó gia phong, không chỉ là văn hóa mà còn là pháp luật của mỗi gia đình. Mọi hành vi đi lệnh với chuẩn mực của gia đình đều không được chấp nhận, thậm chí phải nhận các hình phạt.
Ảnh tư liệu, nguồn Internet
Hiện nay mức đòi hỏi về quyền cá nhân cao đó dẫn đến những gia tăng xung đột giữa hệ giá trị truyền thống và giá trị hiện đại biểu hiện cụ thể trong quan hệ thế hệ. Thanh niên hiện nay theo xu hướng “Tây học” có quan niệm thông thoáng, cởi mỏ hơn trong mọi vấn đề. Họ khó chấp nhận những sự ràng buộc, quy định, sự cấm đoán của gia đình dành cho họ. Nếu gia đình trở thành nơi độc đoán, trói buộc cá nhân bằng các chuẩn mực nghiêm khắc thì thanh niên cho rằng đó là nơi họ phải sống giả tạo và từ đó dẫn đến tâm lý thoát ly gia đình.Để dung hoà quyền cá nhân và quyền của gia đình, giữa giá trị trị vật chất và tinh thần, giữa giá trị truyền thống và hiện đại trong gia đình là một vấn đề khó. Nếu không có những giải pháp can thiệp tích cực, nâng cao ý thức, điều chính các quan hệ gia đình, thì cùng với xu hướng cá nhân hóa, các gia đình trẻ sẽ ngày càng phát triển theo xu hướng cá nhân, vị kỷ và coi trọng đồng tiền hơn.
Chữ Hiếu trong gia đình ngày nay
Không chỉ chữ Hiếu nói riêng mà tất cả các giá trị của gia đình truyền thống như sự yêu thương, chung thủy, đức hy sinh…nếu chúng ta coi đó là giá trị, thì ngày nay cần phải xác lập một cơ chế hiện đại cho những giá trị đó tồn tại và phát triển. Chữ Hiếu ngày nay không có nghĩa là áp đặt hoàn toàn chuẩn mực, nghi thức của xã hội truyền thống. Chữ Hiếu mà vi phạm quyền dân chủ của con người như con cái không được quyền tranh luận với cha mẹ, cha mẹ dùng roi vọt dạy dỗ con cái là không phù hợp, thậm chí là phản giá trị. Chữ Hiếu chỉ có giá trị đúng khi chúng ta đặt nó trong bối cảnh mà tự thân nó đó được hiện đại hóa. Việc tiếp thu, kế thừa chữ Hiếu trong gia đình truyền thống là hết sức cần thiết trong việc ổn định các giá trị của gia đình hiện đại, tuy nhiên cần phải tiếp thu chữ Hiếu trên nguyên tắc tình cảm, sự thông cảm và chia sẻ, giảm bớt những lễ nghi đôi khi thái quá, cực đoan của gia đình truyền thống để không mang tính áp đặt và vi phạm tinh thần dân chủ của gia đình hiện đại.
Không phải các thế hệ cứ sống trong cùng một ngôi nhà, con cháu mới được coi là Hiếu thảo. Chữ Hiếu về bản chất phải xuất phát điểm từ tình cảm của con người. Trước hết phải xuất phát từ tình cảm yêu thương của bố mẹ với con cái và mới có sự sự hiếu thảo của con cái với bố mẹ. Xã hội truyền thống trước đây cường điệu hóa chữ Hiếu, tô vẽ hình thức cho chữ Hiếu, dùng chữ Hiếu là công cụ để quản lý và cai trị xã hội. Từ Hiếu với cha mẹ đến với Trung với vua. Cách nghĩ và làm như vậy đã làm giảm đi tính nhân văn của chứ Hiếu, đôi khi Hiếu đó không xuất phỏt từ tình cảm thực của con người.
Phải xác lập được việc giáo dục chữ Hiếu hiện đại không nên mang tính hình thức mà đi sâu vào gốc rễ, xây dựng tình cảm trong gia đình, dựa trên tinh thần bình đẳng, dân chủ để củng cố các mối quan hệ trong gia đình. Thực chất chữ Hiếu ngày nay đang có điều kiện để phát triển vượt ra ngoài khuôn khổ thiển cận của Nho giáo phong kiến miễn là chúng ta xây dựng được chuẩn mực đúng.
Ảnh minh họa, nguồn Internet
Để xây dựng mối quan hệ trong gia đình từ nền tảng giá trị Đạo Hiếu trước hết phải xây dựng được tinh thần tôn trọng lẫn nhau giữa các thành viên gia đình xoay quanh những người lớn tuổi trong gia đình. Từ tôn trọng mới dẫn đến đối thoại và thông hiểu, đó là cơ sở để tạo nên sự bình đẳng và là gốc rễ của tình cảm gia đình. Những người lớn tuổi cũng cần phải tìm hiểu những suy nghĩ, tình cảm, tâm lý và việc làm của con cháu. Ví dụ nếu như các cụ có thể sử dụng tốt Internet, dùng mạng xã hội thì chắc chắn sẽ đối thoại được rất nhiều với con cháu mình.Mô hình khá phổ biến hiện nay là nhiều thanh niên đang lựa chọn ở riêng nhưng gần và vẫn có điều kiện chăm sóc bố mẹ là khá hợp lý (Trừ phi các cụ đau ốm). Bản thân người già cũng có nhu cầu tự do(chứ không phải chỉ có thanh niên) khi cả đời các cụ đó phấn đấu cho công việc, hy sinh cho gia đình và nuôi dạy con cái. Đạo hiếu cần thể hiện từ trong suy nghĩ, sự yêu thương, hành động tích cực đối với cha mẹ, chứ không nên là những lễ nghi phiền phức cho cả hai phía cha mẹ và con cháu. Chính vì vậy Đạo Hiếu trong gia đình ngày nay cần dựa trên nguyên tắc tình cảm, chân ái và không cần có một công thức chung. Điều quan trọng là môi người hãy hiếu thảo với ông bà, cha mẹ mình và vun đắp để Đạo hiếu luôn trở thành những giá trị, những trụ chống vững chắc sự tiếp nối thế hệ và phát triển gia đình hiện đại.
