NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC TRONG KỶ NGUYÊN MỚI
Đăng lúc: 2025-08-06 07:59:00
|
Bởi: admin
|
Lượt xem: 74
|
Chuyên mục: Phát triển
Nền tảng tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam là chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, được Đảng vận dụng sáng tạo vào điều kiện cụ thể của Việt Nam, hình thành nên đường lối cách mạng đúng đắn. Nền tảng tư tưởng này đã được kiểm nghiệm qua thực tiễn lịch sử, là kim chỉ nam cho mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam và tiếp tục đóng vai trò định hướng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra mạnh mẽ, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và truyền thông đã tạo ra môi trường thuận lợi cho việc lan truyền thông tin không kiểm soát. Không gian mạng đã trở thành môi trường quan trọng mang tính 2 mặt tích cực, tiêu cực tác động sâu sắc đến mọi mặt của đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, trong việc định hình tư tưởng, nhận thức của người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Bên cạnh những tác động tích cực như thúc đẩy trao đổi thông tin, tăng cường minh bạch và tiếp cận tri thức, nhiều năm qua không gian mạng cũng đã xuất hiện những thông tin xuyên tạc, chống phá đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam. Với những chiến lược lược cũ như “diễn biến hòa bình”, “cách mạng mầu”, “đấu tranh bất bạo động” nhưng với những phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, sự thay đổi thuật toán trên các nền tảng, các thế lực thù địch tiếp tục tập trung vào việc xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu Đổi mới, công kích chế độ xã hội chủ nghĩa, kích động chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc.
Nghị quyết số 35-NQ/TW của Bộ Chính trị về Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới đã nhấn mạnh việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta, trong đó đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, thường xuyên. Điều này cũng đặt ra nhiệm vụ chính trị với tất cả các cơ quan, tổ chức, cũng như toàn hệ thống chính trị.
Trong bối cảnh dân chủ hóa thông tin, vấn đề đặt ra là làm thế nào để vừa bảo vệ hiệu quả nền tảng tư tưởng của Đảng, vừa tôn trọng quyền tự do ngôn luận hợp pháp của công dân, đồng thời phát huy được tinh thần đối thoại, phản biện xã hội lành mạnh. Điều đó đã và đang đặt ra yêu cầu cần xác định rõ tiêu chí để phân biệt giữa các quan điểm phản biện hợp pháp và các hoạt động chống phá có chủ đích, cũng như giải quyết các vấn đề nội tại về kinh tế-xã hội và tăng cường tư duy phản biện trong xã hội Việt Nam hiện nay.
1. Phân biệt giữa phản biện hợp pháp và thông tin chống phá trên không gian mạng
Để đảm bảo cuộc đấu tranh trên không gian mạng được triển khai hiệu quả và công bằng, cần xác định rõ các tiêu chí để phân biệt giữa các quan điểm phản biện hợp pháp và các hoạt động chống phá có chủ đích. Những tiêu chí cơ bản có thể bao gồm:
Một là, mục đích của thông tin. Các thông tin có mục đích xây dựng, góp ý cho Đảng và Nhà nước, dù có thể chứa đựng ý kiến trái chiều nhưng dựa trên thiện chí và mong muốn cải thiện hệ thống, cần được phân biệt với các thông tin có chủ đích xuyên tạc, phá hoại, kích động hận thù hoặc bạo lực.
Hai là, tính chính xác của thông tin. Các phản biện dựa trên dữ liệu, sự kiện được kiểm chứng khác với các thông tin được chế tạo, bóp méo, xuyên tạc nhằm tạo ra hiểu lầm hoặc kích động tâm lý tiêu cực. Đặc biệt, các nội dung xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành quả cách mạng, bôi nhọ lãnh đạo Đảng và Nhà nước mà không có căn cứ cần được xác định rõ là các quan điểm sai trái.
Ba là, phương thức thể hiện. Các ý kiến trái chiều được trình bày với thái độ tôn trọng, lập luận có căn cứ và xây dựng cần được phân biệt với các phát ngôn mang tính kích động, xúc phạm, hoặc lan truyền thông tin với dụng ý xấu.
Bốn là, bối cảnh và nguồn gốc thông tin. Thông tin từ các tổ chức, cá nhân đã có tiền sử hoạt động chống phá, có mối liên hệ với các tổ chức phản động, hoặc được tài trợ bởi các thế lực thù địch cần được xem xét kỹ lưỡng hơn.
Năm là, tác động của thông tin đối với an ninh quốc gia và đoàn kết dân tộc. Các nội dung có nguy cơ gây chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, kích động ly khai, tự trị, hoặc đe dọa an ninh quốc gia cần được xác định là đối tượng cần đấu tranh phản bác.
Việc xác định rõ các tiêu chí này giúp tránh tình trạng đánh đồng ý kiến phản biện xây dựng với các hoạt động chống phá, đồng thời bảo đảm quyền tự do ngôn luận hợp pháp của công dân trong khuôn khổ pháp luật.
2. Những thách thức trong cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng
Tính ẩn danh và khó kiểm soát của không gian mạng
Không gian mạng với đặc tính ẩn danh cao, không bị giới hạn về không gian (xuyên biên giới) và thời gian đã tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động lan truyền thông tin sai lệch. Các đối tượng có thể dễ dàng tạo ra nhiều tài khoản ảo trên các nền tảng mạng xã hội để tuyên truyền thông tin xuyên tạc về đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Việc xác minh danh tính thật của các đối tượng này gặp nhiều khó khăn do họ thường sử dụng các công cụ ẩn danh, máy chủ đặt ở nước ngoài hoặc sử dụng mạng lưới proxy để che giấu địa chỉ IP thật.
Bên cạnh đó, cùng với sự phát triển của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra khả năng sản xuất nội dung giả mạo (deepfake) ngày càng tinh vi. Các công nghệ AI như GPT-4, DALL-E, hay Midjourney có thể tạo ra các bài viết, hình ảnh, video giả mạo với chất lượng gần như không thể phân biệt với nội dung thật. Điều này tạo ra thách thức lớn trong việc đấu tranh với các thông tin giả mạo, xuyên tạc về lịch sử, chính sách của Đảng và Nhà nước.
Hiện tượng “tài khoản ma” (ghost accounts) và “mạng botnet” đang ngày càng phổ biến. Các mạng lưới tài khoản tự động, được lập trình để thực hiện các hoạt động như bình luận, chia sẻ, tạo xu hướng giả... đã tạo ra ảo giác về một “dư luận xã hội” không có thật. Điều này gây khó khăn trong việc đánh giá chính xác xu hướng dư luận thật sự và hiệu quả của các biện pháp đấu tranh trên không gian mạng. Cùng với đó là sự xuất hiện của mô hình kinh doanh “dịch vụ chống phá” (disinformation-as-a-service), trong đó các tổ chức, cá nhân có thể thuê các “nhà cung cấp dịch vụ” chuyên nghiệp để thực hiện các chiến dịch thông tin sai lệch với chi phí ngày càng thấp (có thể vào trăm đến vài nghìn USD) để có thể tiếp cận hàng triệu người dùng.
Sự phát triển của mạng xã hội và hiệu ứng “phòng vang”
Các nền tảng mạng xã hội như Facebook, YouTube, TikTok, Telegram, Signal... đã trở thành kênh thông tin phổ biến của người dân Việt Nam. Theo thống kê năm 2024, tổng số tài khoản người Việt Nam sử dụng MXH trong nước đạt khoảng 110 triệu tài khoản, trong khi đó, số tài khoản sử dụng MXH nước ngoài lên đến 203 triệu tài khoản. Nổi bật trong số các nền tảng MXH, Zalo tiếp tục giữ vị trí dẫn đầu với 76,5 triệu người dùng hàng tháng tính đến giữa năm 2024, vượt qua các nền tảng xuyên biên giới như Facebook (72 triệu người dùng), YouTube (63 triệu người dùng) và TikTok (67 triệu người dùng) (Bộ Khoa học và Công nghệ, 2024).
Với thuật toán đề xuất nội dung dựa trên sở thích và mối quan tâm của người dùng, các nền tảng mạng xã hội tạo ra hiệu ứng "phòng vang" (echo chamber), trong đó người dùng chỉ tiếp xúc với những thông tin, quan điểm tương đồng với quan điểm của mình, dẫn đến việc người dùng không có cơ hội tiếp xúc với các quan điểm đa dạng, từ đó hình thành nhận thức phiến diện, cực đoan về các vấn đề xã hội. Các thông tin được chia sẻ trong các nhóm kín, hội nhóm có cùng quan điểm thường được tiếp nhận không qua kiểm chứng, góp phần làm lan truyền nhanh chóng các thông tin sai lệch, quan điểm sai trái.
Trong khi đó, khi tham gia vào các cộng đồng mạng, người dùng sẽ có tâm lý đám đông và hiệu ứng “áp lực đồng thuận” (conformity pressure). Khi một quan điểm trở nên phổ biến trong một cộng đồng, thành viên của cộng đồng đó có xu hướng chấp nhận và chia sẻ quan điểm đó mà không qua kiểm chứng, do lo ngại bị cô lập hoặc chỉ trích nếu bày tỏ ý kiến trái chiều. Hiện tượng tâm lý này, được gọi là “im lặng xoắn ốc” (spiral of silence), góp phần củng cố các quan điểm cực đoan trong các nhóm kín và làm suy yếu việc phản biện lành mạnh.
Chiến lược “diễn biến hòa bình” ngày càng tinh vi
Các thế lực thù địch đã và đang triển khai chiến lược “diễn biến hòa bình” với những phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi được thể hiện trong việc ngụy trang các thông tin xuyên tạc dưới vỏ bọc của các bài viết phân tích, nghiên cứu học thuật chuyên sâu hay những bình luận khách quan. Các đối tượng thù địch không còn sử dụng lối tuyên truyền trực diện, thô thiển, mà đã chuyển sang cách thức “núp bóng” chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà báo độc lập để đưa ra các phân tích, đánh giá có vẻ khách quan, khoa học nhưng thực chất chứa đựng các quan điểm xuyên tạc, bóp méo sự thật, chống phá khiến người đọc khó nhận diện được động cơ thực sự phía sau.
Thông qua việc lợi dụng những vấn đề nhạy cảm trong xã hội như tham nhũng, tiêu cực, bất công xã hội, các thế lực thù địch đã kích động tâm lý bất mãn, chia rẽ nội bộ, làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước. Các thế lực thù địch sử dụng chiến lược “phân mảng thông tin” theo phương thức “giọt nước” (mỗi thông điệp được chia nhỏ và lan truyền qua hàng trăm bài viết, bình luận khác nhau trong thời gian dài) để làm giảm hiệu quả của công tác bảo vệ tư tưởng. Thay vì công kích trực diện các giá trị cốt lõi của hệ tư tưởng, các đối tượng thù địch chia nhỏ thông tin thành những mảnh ghép riêng lẻ, mỗi mảnh dường như không có vấn đề gì đáng kể, nhưng khi người dân tiếp nhận đủ số lượng các mảnh thông tin này, chúng sẽ dần dần hình thành một bức tranh tổng thể (chuỗi thông điệp) méo mó về tình hình đất nước và vai trò lãnh đạo của Đảng.
Các thế lực thù địch cũng Đã xây dựng “đội quân thông tin ảo” với mạng lưới tài khoản giả, bot và “người ảnh hưởng” được trả tiền để tạo ra vẻ ngoài của một phong trào quần chúng tự phát hoặc một làn sóng dư luận rộng lớn về một vấn đề nào đó được điều khiển theo một kịch bản có tổ chức. Kết hợp với chiến lược “tấn công đa tầng” (multi-layered attack) kết hợp giữa không gian mạng và không gian thực. Các hoạt động trên không gian mạng không còn tách biệt mà được kết nối chặt chẽ với các hoạt động trong không gian thực, hỗ trợ lẫn nhau tạo ra hiệu ứng cộng hưởng. Ví dụ, thông tin xuyên tạc trên mạng có thể được sử dụng để kích động, điều phối các hoạt động tụ tập, biểu tình trong thực tế; ngược lại, các sự kiện trong thực tế (dù nhỏ) có thể được khuếch đại, bóp méo trên không gian mạng để tạo ra hiệu ứng tâm lý lớn hơn.
3. Một số bài học kinh nghiệm về các phương thức đấu tranh hiệu quả trên không gian mạng
Xây dựng lực lượng chuyên trách
Để đấu tranh hiệu quả với các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng, cần thiết phải tiếp tục xây dựng, phát triển một lực lượng chuyên trách với đầy đủ năng lực, trình độ và phương tiện. Lực lượng này cần được tổ chức theo mô hình mạng lưới, bao gồm các cấp độ khác nhau từ trung ương đến địa phương, từ cơ quan trung ương đến các tổ chức xã hội và cộng đồng mạng.
Đặc biệt quan trọng là việc xây dựng một đội ngũ tuyên truyền viên mạng với số lượng đông đảo, có khả năng hoạt động trên các nền tảng mạng xã hội khác nhau. Đội ngũ này cần được trang bị kiến thức lý luận chính trị vững vàng, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông tốt, khả năng phản biện sắc bén và khả năng tạo ra nội dung hấp dẫn, thu hút. Theo kinh nghiệm của một số quốc gia trong khu vực, một đội ngũ dư luận viên hoạt động hiệu quả có thể giúp định hướng dư luận xã hội, tạo ra “hiệu ứng lan tỏa” tích cực trên không gian mạng.
Bên cạnh việc xây dựng lực lượng chuyên trách, cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, công nghệ hiện đại phục vụ cho công tác theo dõi, phát hiện và đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Đặc biệt, cần ứng dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (machine learning), phân tích dữ liệu lớn (big data) để nâng cao hiệu quả công tác này.
Bên cạnh việc xây dựng lực lượng chuyên trách, cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, công nghệ hiện đại phục vụ cho công tác theo dõi, phát hiện và đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Đặc biệt, cần ứng dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (machine learning), phân tích dữ liệu lớn (big data) để nâng cao hiệu quả công tác này, nhưng cũng cần có chiến lược phát triển công nghệ trong nước để giảm sự phụ thuộc vào các giải pháp công nghệ nước ngoài.
Đổi mới cách thức truyền tải tư tưởng của Đảng
Để nâng cao hiệu quả truyền tải tư tưởng của Đảng trên không gian mạng, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Một là, sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu, gần gũi với đời sống trong việc truyền tải các nội dung tư tưởng, lý luận của Đảng. Thay vì sử dụng ngôn ngữ hàn lâm, trừu tượng, cần truyền tải các nội dung lý luận sang ngôn ngữ đời thường kết hợp vói các ví dụ cụ thể, sinh động từ thực tiễn sẽ dễ tiếp cận với các đối tượng khác nhau, đặc biệt là giới trẻ, giúp nâng cao hiệu quả tuyên truyền tư tưởng chính thống trên không gian mạng.
Hai là, ứng dụng công nghệ đa phương tiện trong việc truyền tải tư tưởng của Đảng. Thay vì chỉ sử dụng văn bản thuần túy, cần đa dạng hóa hình thức truyền tải thông qua việc sử dụng infographic, video ngắn, podcast, sách nói và các ứng dụng tương tác... Đặc biệt, cần tận dụng hiệu quả các nền tảng mạng xã hội phổ biến như Facebook, YouTube, TikTok để tiếp cận rộng rãi với công chúng, nhất là giới trẻ.
Ba là, xây dựng hệ thống kênh thông tin chính thống có sức hấp dẫn cao trên không gian mạng. Cần có chiến lược phát triển các trang web, blog, kênh YouTube, trang Facebook... của các cơ quan Đảng, Nhà nước với nội dung phong phú, hình thức hấp dẫn, tương tác cao. Các kênh thông tin này cần được đầu tư bài bản về nội dung, cập nhật thường xuyên và có chiến lược truyền thông, quảng bá hiệu quả để thu hút người dùng.
Bốn là, sử dụng những người có ảnh hưởng (influencer) trên mạng xã hội để truyền tải tư tưởng của Đảng. Nghiên cứu cho thấy, những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội có khả năng tác động mạnh mẽ đến nhận thức, thái độ của công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Vì vậy, cần có chính sách hợp tác, phối hợp với những người có ảnh hưởng tích cực trên mạng xã hội để truyền tải các thông điệp chính thống của Đảng một cách hiệu quả.
Năm là, tạo ra các cuộc thi, phong trào sáng tạo nội dung tích cực trên không gian mạng. Các cuộc thi viết bài, làm video, thiết kế infographic... về các chủ đề liên quan đến tư tưởng, đường lối của Đảng sẽ khuyến khích sự tham gia tích cực của công chúng, đặc biệt là thanh niên, sinh viên, từ đó tạo ra làn sóng thông tin tích cực trên không gian mạng.
Sáu là, xây dựng cơ chế đối thoại hai chiều giữa Đảng, Nhà nước và người dân trên không gian mạng. Thay vì chỉ tập trung vào việc “định hướng” dư luận, cần thiết lập các kênh đối thoại trực tuyến, nơi người dân có thể đặt câu hỏi, nêu thắc mắc, góp ý kiến và nhận được phản hồi trực tiếp, kịp thời từ các cơ quan Đảng, Nhà nước. Các hình thức đối thoại có thể bao gồm: diễn đàn trực tuyến, phiên hỏi đáp trực tiếp với lãnh đạo các cấp, hội nghị trực tuyến về các chủ đề thời sự, chính sách mới... Việc đối thoại công khai, minh bạch sẽ giúp tăng cường niềm tin của người dân, đồng thời giúp các cơ quan Đảng, Nhà nước nắm bắt kịp thời tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị của người dân.
Bảy là, nghiên cứu phát triển các nền tảng mạng xã hội nội địa với các thuật toán được thiết kế để cân bằng giữa hiển thị thông tin phù hợp với sở thích người dùng và đảm bảo đa dạng nguồn thông tin. Các nền tảng này cần được phát triển với giao diện hiện đại, tính năng hấp dẫn không kém các nền tảng quốc tế, đồng thời có khả năng kiểm soát tốt hơn các thông tin xấu độc, vi phạm pháp luật Việt Nam. Việc phát triển nền tảng mạng xã hội nội địa không nhằm thay thế hoàn toàn các nền tảng quốc tế mà là tạo ra sự lựa chọn đa dạng hơn cho người dùng, đồng thời giảm sự phụ thuộc vào các nền tảng nước ngoài
Nâng cao miễn dịch tư tưởng cho người dân
Để nâng cao sức đề kháng và “miễn dịch tư tưởng” xấu, độc cho người dân trước các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Một là, đẩy mạnh giáo dục kỹ năng nhận diện thông tin sai lệch cho người dân. Cần xây dựng các chương trình giáo dục về “kiến thức truyền thông” (media literacy) trong nhà trường và cộng đồng, giúp người dân, đặc biệt là giới trẻ, có khả năng phân biệt thông tin thật - giả, nhận diện các thủ đoạn tuyên truyền xuyên tạc của các thế lực thù địch. Những kỹ năng này bao gồm: kiểm tra nguồn thông tin, đối chiếu thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, nhận diện các yếu tố cảm xúc trong thông tin, phân tích lô-gic của thông tin, nhận diện thông tin thiên kiến...
Chương trình giáo dục này cần được thiết kế theo hướng thực hành, tương tác, với các tình huống cụ thể, thay vì chỉ truyền đạt lý thuyết suông. Có thể tích hợp nội dung này vào chương trình giáo dục phổ thông, đại học, hoặc tổ chức các khóa học trực tuyến miễn phí, công khai về kiến thức truyền thông và tư duy phản biện. Việc đưa giáo dục kiến thức truyền thông vào chương trình phổ thông đã giúp nâng cao khả năng “miễn dịch” của người dân trước các thông tin sai lệch.
Hai là, tăng cường giáo dục lý luận chính trị trong nhà trường và xã hội. Cần đổi mới nội dung, phương thức giáo dục lý luận chính trị theo hướng thiết thực, gắn với thực tiễn, dễ hiểu, dễ tiếp thu. Đặc biệt, cần tăng cường giáo dục về lịch sử Đảng, lịch sử dân tộc, truyền thống cách mạng và những thành tựu của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng để tăng cường niềm tin, lòng tự hào dân tộc trong nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Ba là, xây dựng văn hóa kiểm chứng thông tin trong cộng đồng. Cần tuyên truyền, vận động người dân thực hiện nguyên tắc “tam kiểm” (kiểm tra nguồn gốc thông tin, kiểm tra nội dung thông tin, kiểm tra mục đích của thông tin) trước khi tiếp nhận và lan truyền thông tin trên không gian mạng. Đồng thời, khuyến khích người dân tham gia phát hiện, tố giác các thông tin sai lệch, xấu độc trên không gian mạng.
Bốn là, tổ chức các diễn đàn, hội thảo, tọa đàm về các vấn đề thời sự, chính trị, xã hội để người dân, đặc biệt là giới trẻ, có cơ hội trao đổi, thảo luận, bày tỏ chính kiến của mình. Qua đó, giúp họ hiểu rõ hơn về đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời nâng cao khả năng tư duy độc lập, phản biện trước các luồng thông tin đa chiều trên không gian mạng.
Các diễn đàn này cần được tổ chức với tinh thần cởi mở, tôn trọng sự khác biệt, khuyến khích đa dạng ý kiến trong khuôn khổ pháp luật. Đặc biệt, cần có sự tham gia của các chuyên gia, học giả có uy tín để hướng dẫn, định hướng thảo luận theo hướng khoa học, khách quan, tránh lan truyền thông tin sai lệch hoặc kích động cực đoan.
Năm là, thường xuyên cung cấp thông tin chính thống, kịp thời về các vấn đề được dư luận quan tâm. Cần chủ động cung cấp thông tin đầy đủ, khách quan, kịp thời về các vấn đề nhạy cảm, phức tạp trong xã hội để tránh tình trạng “khoảng trống thông tin” bị các thế lực thù địch lợi dụng để xuyên tạc, kích động. Đặc biệt, cần nâng cao tính minh bạch trong hoạt động của các cơ quan Đảng, Nhà nước để tăng cường niềm tin của nhân dân.
Sáu là, ứng dụng các yếu tố trò chơi hóa (gamification) trong giáo dục tư tưởng và phát triển tư duy phản biện. Việc thiết kế các trò chơi trực tuyến, ứng dụng tương tác về lịch sử Đảng, giá trị văn hóa dân tộc, hoặc các thử thách nhận diện thông tin giả sẽ giúp tăng tính hấp dẫn và hiệu quả của quá trình học tập, đặc biệt đối với thanh thiếu niên. Ví dụ, có thể phát triển các ứng dụng di động dạng quiz về lịch sử cách mạng Việt Nam, các trò chơi chiến thuật mô phỏng các trận đánh lịch sử, hoặc các thử thách “Phát hiện tin giả” với các tình huống cụ thể từ thực tế.
Phát huy sức mạnh cộng đồng mạng tích cực và nghiên cứu tâm lý người dùng
Cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng không thể chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan chức năng mà cần có sự tham gia tích cực, đông đảo của cộng đồng mạng. Để phát huy sức mạnh cộng đồng mạng tích cực, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Một là, xây dựng mạng lưới cộng tác viên trên không gian mạng với sự tham gia của đông đảo cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên và quần chúng nhân dân. Mạng lưới này sẽ là “lực lượng xung kích” trong việc phát hiện, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Mỗi cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên cần được xác định là một chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng, có trách nhiệm tích cực tham gia đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Tuy nhiên, việc xây dựng mạng lưới này cần được thực hiện với tinh thần công khai, minh bạch, tránh gây hiểu lầm về một “đội quân” kiểm soát dư luận. Thay vào đó, cần khuyến khích sự tham gia tự nguyện, tự giác của các cá nhân trên tinh thần xây dựng một môi trường mạng lành mạnh, tích cực. Các thành viên của mạng lưới này cần được đào tạo về kiến thức và kỹ năng truyền thông, kỹ năng phản biện, cũng như đạo đức trong hoạt động trên không gian mạng.
Hai là, khuyến khích người dân tham gia đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Cần tuyên truyền, vận động người dân nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, tích cực tham gia phát hiện, tố giác, phản bác các thông tin sai lệch, xấu độc trên không gian mạng. Đồng thời, cung cấp cho người dân những kiến thức, kỹ năng cần thiết để tham gia hiệu quả vào cuộc đấu tranh này.
Ba là, xây dựng các diễn đàn, nhóm, cộng đồng mạng tích cực với sự tham gia của đông đảo người dùng. Các diễn đàn, nhóm, cộng đồng này sẽ là nơi chia sẻ thông tin chính thống, trao đổi, thảo luận về các vấn đề thời sự, chính trị, xã hội một cách lành mạnh, văn minh. Đặc biệt, cần khuyến khích sự tham gia của những người có uy tín, có kiến thức và kỹ năng truyền thông tốt để dẫn dắt, định hướng dư luận trên các diễn đàn, nhóm, cộng đồng này.
Bốn là, biểu dương, nhân rộng các mô hình hiệu quả trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Cần kịp thời phát hiện, biểu dương, khen thưởng và nhân rộng các mô hình, cách làm hay, hiệu quả trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Qua đó, tạo động lực, khích lệ sự tham gia tích cực, hiệu quả của cộng đồng mạng vào cuộc đấu tranh này.
Năm là, tạo ra các chiến dịch truyền thông tích cực trên không gian mạng với sự tham gia đông đảo của cộng đồng. Các chiến dịch này có thể tập trung vào việc lan tỏa những thông điệp tích cực, những câu chuyện đẹp về đất nước, con người, về những thành tựu của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng... Qua đó, tạo ra “hiệu ứng lan tỏa” tích cực, góp phần định hướng dư luận xã hội, đẩy lùi các thông tin tiêu cực, xấu độc trên không gian mạng.
Sáu là, tăng cường nghiên cứu tâm lý và hành vi người dùng mạng xã hội tại Việt Nam để thiết kế các chiến dịch truyền thông hiệu quả. Cần thực hiện các nghiên cứu chuyên sâu về đặc điểm tâm lý, nhu cầu thông tin, thói quen sử dụng mạng xã hội của các nhóm đối tượng khác nhau, đặc biệt là giới trẻ. Qua đó, có thể thiết kế các thông điệp truyền thông phù hợp với đặc điểm tâm lý, nhu cầu của từng nhóm đối tượng, tăng hiệu quả tác động.
MỘT VÀI KẾT LUẬN
Cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng là một nhiệm vụ chiến lược, lâu dài, đòi hỏi sự nỗ lực, quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Qua thực tiễn đấu tranh trong thời gian qua, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm sau:
Thứ nhất, cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng cần được đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất, tập trung của cấp ủy Đảng các cấp. Sự lãnh đạo, chỉ đạo này cần được thể hiện thông qua việc ban hành các nghị quyết, chỉ thị, kết luận... có tính định hướng cao, đồng thời thường xuyên kiểm tra, giám sát, đôn đốc việc thực hiện.
Thứ hai, cần có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các cơ quan, đơn vị trong hệ thống chính trị và sự tham gia tích cực của toàn xã hội. Cuộc đấu tranh này không thể chỉ là trách nhiệm của một vài cơ quan, đơn vị mà cần có sự tham gia của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Đặc biệt, cần phát huy vai trò, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên trong việc tham gia đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng.
Thứ ba, cần kết hợp chặt chẽ giữa tích cực, chủ động tuyên truyền, giáo dục với đấu tranh, phản bác kịp thời, hiệu quả các quan điểm sai trái, thù địch. Tích cực, chủ động tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức, “miễn dịch tư tưởng” cho người dân trước các quan điểm sai trái, thù địch. Đồng thời, đấu tranh, phản bác kịp thời, hiệu quả các quan điểm sai trái, thù địch để ngăn chặn sự lan truyền, tác động của chúng.
Thứ tư, cần kết hợp chặt chẽ giữa các biện pháp chính trị, tư tưởng với các biện pháp hành chính, kỹ thuật, pháp luật. Các biện pháp chính trị, tư tưởng được đặt lên hàng đầu, lâu dài; các biện pháp hành chính, kỹ thuật, pháp luật có tính hỗ trợ, ngắn hạn. Tuy nhiên, trong những trường hợp cụ thể, cần linh hoạt áp dụng các biện pháp khác nhau để đạt hiệu quả cao nhất.
Thứ năm, nội dung và phương thức đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng cần được đổi mới thường xuyên để phù hợp với sự phát triển của công nghệ và thay đổi trong hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng. Đặc biệt, cần đổi mới theo hướng hiện đại, hấp dẫn, phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhu cầu của từng nhóm đối tượng, nhất là giới trẻ.
Thứ sáu, công tác đấu tranh trên không gian mạng cần gắn liền với việc giải quyết hiệu quả các vấn đề kinh tế-xã hội, xây dựng và chỉnh đốn Đảng. Không chỉ tập trung vào đấu tranh ngôn luận mà cần đặc biệt chú trọng vào việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng và đảng viên; đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân; xây dựng niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước thông qua những kết quả thực tế, cụ thể; tăng cường công khai, minh bạch trong mọi hoạt động để tạo cơ sở thực tiễn vững chắc cho công tác tư tưởng.
Thứ bảy, việc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng cần được tiếp tục thực hiện, thực hiện có chiều sâu trên tinh thần “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, “lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực”. Thay vì chỉ tập trung vào đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, cần chú trọng vào việc phát huy những giá trị tốt đẹp, tích cực của nền tảng tư tưởng của Đảng, của truyền thống văn hóa dân tộc. Qua đó, tạo ra một môi trường thông tin lành mạnh, tích cực, góp phần đẩy lùi các thông tin tiêu cực, xấu độc.
Thứ tám, việc bảo vệ nền tảng tư tưởng cần được thực hiện song song với việc nâng cao năng lực tư duy phản biện và khả năng kiểm chứng thông tin của người dân. Thay vì chỉ tập trung vào việc định hướng, kiểm soát thông tin, cần chú trọng vào việc trang bị cho người dân những kỹ năng, công cụ để tự đánh giá, phân tích, kiểm chứng thông tin. Qua đó, giúp người dân trở thành những công dân số có trách nhiệm, có khả năng tự bảo vệ mình trước các thông tin sai lệch, xấu độc.
Tóm lại, cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng là một cuộc chiến lâu dài, đòi hỏi sự kết hợp giữa công nghệ hiện đại và nội dung tư tưởng sâu sắc. Thành công của cuộc đấu tranh này không chỉ phụ thuộc vào sự mạnh mẽ của các biện pháp kỹ thuật và pháp lý, mà còn phụ thuộc vào sức thuyết phục của chính bản thân tư tưởng và đường lối của Đảng được thể hiện trong thực tiễn phát triển đất nước. Do đó, bên cạnh việc tăng cường các biện pháp đấu tranh trên không gian mạng, cần đặc biệt chú trọng đến việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng và đảng viên; đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân; thực hiện tốt dân chủ trong Đảng và trong xã hội... Chỉ khi đó, nền tảng tư tưởng của Đảng mới thực sự được bảo vệ vững chắc trên cả không gian thực và không gian mạng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bên cạnh những tác động tích cực như thúc đẩy trao đổi thông tin, tăng cường minh bạch và tiếp cận tri thức, nhiều năm qua không gian mạng cũng đã xuất hiện những thông tin xuyên tạc, chống phá đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam. Với những chiến lược lược cũ như “diễn biến hòa bình”, “cách mạng mầu”, “đấu tranh bất bạo động” nhưng với những phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, sự thay đổi thuật toán trên các nền tảng, các thế lực thù địch tiếp tục tập trung vào việc xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu Đổi mới, công kích chế độ xã hội chủ nghĩa, kích động chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc.
Nghị quyết số 35-NQ/TW của Bộ Chính trị về Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới đã nhấn mạnh việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta, trong đó đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, thường xuyên. Điều này cũng đặt ra nhiệm vụ chính trị với tất cả các cơ quan, tổ chức, cũng như toàn hệ thống chính trị.
Trong bối cảnh dân chủ hóa thông tin, vấn đề đặt ra là làm thế nào để vừa bảo vệ hiệu quả nền tảng tư tưởng của Đảng, vừa tôn trọng quyền tự do ngôn luận hợp pháp của công dân, đồng thời phát huy được tinh thần đối thoại, phản biện xã hội lành mạnh. Điều đó đã và đang đặt ra yêu cầu cần xác định rõ tiêu chí để phân biệt giữa các quan điểm phản biện hợp pháp và các hoạt động chống phá có chủ đích, cũng như giải quyết các vấn đề nội tại về kinh tế-xã hội và tăng cường tư duy phản biện trong xã hội Việt Nam hiện nay.
1. Phân biệt giữa phản biện hợp pháp và thông tin chống phá trên không gian mạng
Để đảm bảo cuộc đấu tranh trên không gian mạng được triển khai hiệu quả và công bằng, cần xác định rõ các tiêu chí để phân biệt giữa các quan điểm phản biện hợp pháp và các hoạt động chống phá có chủ đích. Những tiêu chí cơ bản có thể bao gồm:
Một là, mục đích của thông tin. Các thông tin có mục đích xây dựng, góp ý cho Đảng và Nhà nước, dù có thể chứa đựng ý kiến trái chiều nhưng dựa trên thiện chí và mong muốn cải thiện hệ thống, cần được phân biệt với các thông tin có chủ đích xuyên tạc, phá hoại, kích động hận thù hoặc bạo lực.
Hai là, tính chính xác của thông tin. Các phản biện dựa trên dữ liệu, sự kiện được kiểm chứng khác với các thông tin được chế tạo, bóp méo, xuyên tạc nhằm tạo ra hiểu lầm hoặc kích động tâm lý tiêu cực. Đặc biệt, các nội dung xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành quả cách mạng, bôi nhọ lãnh đạo Đảng và Nhà nước mà không có căn cứ cần được xác định rõ là các quan điểm sai trái.
Ba là, phương thức thể hiện. Các ý kiến trái chiều được trình bày với thái độ tôn trọng, lập luận có căn cứ và xây dựng cần được phân biệt với các phát ngôn mang tính kích động, xúc phạm, hoặc lan truyền thông tin với dụng ý xấu.
Bốn là, bối cảnh và nguồn gốc thông tin. Thông tin từ các tổ chức, cá nhân đã có tiền sử hoạt động chống phá, có mối liên hệ với các tổ chức phản động, hoặc được tài trợ bởi các thế lực thù địch cần được xem xét kỹ lưỡng hơn.
Năm là, tác động của thông tin đối với an ninh quốc gia và đoàn kết dân tộc. Các nội dung có nguy cơ gây chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, kích động ly khai, tự trị, hoặc đe dọa an ninh quốc gia cần được xác định là đối tượng cần đấu tranh phản bác.
Việc xác định rõ các tiêu chí này giúp tránh tình trạng đánh đồng ý kiến phản biện xây dựng với các hoạt động chống phá, đồng thời bảo đảm quyền tự do ngôn luận hợp pháp của công dân trong khuôn khổ pháp luật.
2. Những thách thức trong cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng
Tính ẩn danh và khó kiểm soát của không gian mạng
Không gian mạng với đặc tính ẩn danh cao, không bị giới hạn về không gian (xuyên biên giới) và thời gian đã tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động lan truyền thông tin sai lệch. Các đối tượng có thể dễ dàng tạo ra nhiều tài khoản ảo trên các nền tảng mạng xã hội để tuyên truyền thông tin xuyên tạc về đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Việc xác minh danh tính thật của các đối tượng này gặp nhiều khó khăn do họ thường sử dụng các công cụ ẩn danh, máy chủ đặt ở nước ngoài hoặc sử dụng mạng lưới proxy để che giấu địa chỉ IP thật.
Bên cạnh đó, cùng với sự phát triển của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra khả năng sản xuất nội dung giả mạo (deepfake) ngày càng tinh vi. Các công nghệ AI như GPT-4, DALL-E, hay Midjourney có thể tạo ra các bài viết, hình ảnh, video giả mạo với chất lượng gần như không thể phân biệt với nội dung thật. Điều này tạo ra thách thức lớn trong việc đấu tranh với các thông tin giả mạo, xuyên tạc về lịch sử, chính sách của Đảng và Nhà nước.
Hiện tượng “tài khoản ma” (ghost accounts) và “mạng botnet” đang ngày càng phổ biến. Các mạng lưới tài khoản tự động, được lập trình để thực hiện các hoạt động như bình luận, chia sẻ, tạo xu hướng giả... đã tạo ra ảo giác về một “dư luận xã hội” không có thật. Điều này gây khó khăn trong việc đánh giá chính xác xu hướng dư luận thật sự và hiệu quả của các biện pháp đấu tranh trên không gian mạng. Cùng với đó là sự xuất hiện của mô hình kinh doanh “dịch vụ chống phá” (disinformation-as-a-service), trong đó các tổ chức, cá nhân có thể thuê các “nhà cung cấp dịch vụ” chuyên nghiệp để thực hiện các chiến dịch thông tin sai lệch với chi phí ngày càng thấp (có thể vào trăm đến vài nghìn USD) để có thể tiếp cận hàng triệu người dùng.
Sự phát triển của mạng xã hội và hiệu ứng “phòng vang”
Các nền tảng mạng xã hội như Facebook, YouTube, TikTok, Telegram, Signal... đã trở thành kênh thông tin phổ biến của người dân Việt Nam. Theo thống kê năm 2024, tổng số tài khoản người Việt Nam sử dụng MXH trong nước đạt khoảng 110 triệu tài khoản, trong khi đó, số tài khoản sử dụng MXH nước ngoài lên đến 203 triệu tài khoản. Nổi bật trong số các nền tảng MXH, Zalo tiếp tục giữ vị trí dẫn đầu với 76,5 triệu người dùng hàng tháng tính đến giữa năm 2024, vượt qua các nền tảng xuyên biên giới như Facebook (72 triệu người dùng), YouTube (63 triệu người dùng) và TikTok (67 triệu người dùng) (Bộ Khoa học và Công nghệ, 2024).
Với thuật toán đề xuất nội dung dựa trên sở thích và mối quan tâm của người dùng, các nền tảng mạng xã hội tạo ra hiệu ứng "phòng vang" (echo chamber), trong đó người dùng chỉ tiếp xúc với những thông tin, quan điểm tương đồng với quan điểm của mình, dẫn đến việc người dùng không có cơ hội tiếp xúc với các quan điểm đa dạng, từ đó hình thành nhận thức phiến diện, cực đoan về các vấn đề xã hội. Các thông tin được chia sẻ trong các nhóm kín, hội nhóm có cùng quan điểm thường được tiếp nhận không qua kiểm chứng, góp phần làm lan truyền nhanh chóng các thông tin sai lệch, quan điểm sai trái.
Trong khi đó, khi tham gia vào các cộng đồng mạng, người dùng sẽ có tâm lý đám đông và hiệu ứng “áp lực đồng thuận” (conformity pressure). Khi một quan điểm trở nên phổ biến trong một cộng đồng, thành viên của cộng đồng đó có xu hướng chấp nhận và chia sẻ quan điểm đó mà không qua kiểm chứng, do lo ngại bị cô lập hoặc chỉ trích nếu bày tỏ ý kiến trái chiều. Hiện tượng tâm lý này, được gọi là “im lặng xoắn ốc” (spiral of silence), góp phần củng cố các quan điểm cực đoan trong các nhóm kín và làm suy yếu việc phản biện lành mạnh.
Chiến lược “diễn biến hòa bình” ngày càng tinh vi
Các thế lực thù địch đã và đang triển khai chiến lược “diễn biến hòa bình” với những phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi được thể hiện trong việc ngụy trang các thông tin xuyên tạc dưới vỏ bọc của các bài viết phân tích, nghiên cứu học thuật chuyên sâu hay những bình luận khách quan. Các đối tượng thù địch không còn sử dụng lối tuyên truyền trực diện, thô thiển, mà đã chuyển sang cách thức “núp bóng” chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà báo độc lập để đưa ra các phân tích, đánh giá có vẻ khách quan, khoa học nhưng thực chất chứa đựng các quan điểm xuyên tạc, bóp méo sự thật, chống phá khiến người đọc khó nhận diện được động cơ thực sự phía sau.
Thông qua việc lợi dụng những vấn đề nhạy cảm trong xã hội như tham nhũng, tiêu cực, bất công xã hội, các thế lực thù địch đã kích động tâm lý bất mãn, chia rẽ nội bộ, làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước. Các thế lực thù địch sử dụng chiến lược “phân mảng thông tin” theo phương thức “giọt nước” (mỗi thông điệp được chia nhỏ và lan truyền qua hàng trăm bài viết, bình luận khác nhau trong thời gian dài) để làm giảm hiệu quả của công tác bảo vệ tư tưởng. Thay vì công kích trực diện các giá trị cốt lõi của hệ tư tưởng, các đối tượng thù địch chia nhỏ thông tin thành những mảnh ghép riêng lẻ, mỗi mảnh dường như không có vấn đề gì đáng kể, nhưng khi người dân tiếp nhận đủ số lượng các mảnh thông tin này, chúng sẽ dần dần hình thành một bức tranh tổng thể (chuỗi thông điệp) méo mó về tình hình đất nước và vai trò lãnh đạo của Đảng.
Các thế lực thù địch cũng Đã xây dựng “đội quân thông tin ảo” với mạng lưới tài khoản giả, bot và “người ảnh hưởng” được trả tiền để tạo ra vẻ ngoài của một phong trào quần chúng tự phát hoặc một làn sóng dư luận rộng lớn về một vấn đề nào đó được điều khiển theo một kịch bản có tổ chức. Kết hợp với chiến lược “tấn công đa tầng” (multi-layered attack) kết hợp giữa không gian mạng và không gian thực. Các hoạt động trên không gian mạng không còn tách biệt mà được kết nối chặt chẽ với các hoạt động trong không gian thực, hỗ trợ lẫn nhau tạo ra hiệu ứng cộng hưởng. Ví dụ, thông tin xuyên tạc trên mạng có thể được sử dụng để kích động, điều phối các hoạt động tụ tập, biểu tình trong thực tế; ngược lại, các sự kiện trong thực tế (dù nhỏ) có thể được khuếch đại, bóp méo trên không gian mạng để tạo ra hiệu ứng tâm lý lớn hơn.
3. Một số bài học kinh nghiệm về các phương thức đấu tranh hiệu quả trên không gian mạng
Xây dựng lực lượng chuyên trách
Để đấu tranh hiệu quả với các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng, cần thiết phải tiếp tục xây dựng, phát triển một lực lượng chuyên trách với đầy đủ năng lực, trình độ và phương tiện. Lực lượng này cần được tổ chức theo mô hình mạng lưới, bao gồm các cấp độ khác nhau từ trung ương đến địa phương, từ cơ quan trung ương đến các tổ chức xã hội và cộng đồng mạng.
Đặc biệt quan trọng là việc xây dựng một đội ngũ tuyên truyền viên mạng với số lượng đông đảo, có khả năng hoạt động trên các nền tảng mạng xã hội khác nhau. Đội ngũ này cần được trang bị kiến thức lý luận chính trị vững vàng, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông tốt, khả năng phản biện sắc bén và khả năng tạo ra nội dung hấp dẫn, thu hút. Theo kinh nghiệm của một số quốc gia trong khu vực, một đội ngũ dư luận viên hoạt động hiệu quả có thể giúp định hướng dư luận xã hội, tạo ra “hiệu ứng lan tỏa” tích cực trên không gian mạng.
Bên cạnh việc xây dựng lực lượng chuyên trách, cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, công nghệ hiện đại phục vụ cho công tác theo dõi, phát hiện và đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Đặc biệt, cần ứng dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (machine learning), phân tích dữ liệu lớn (big data) để nâng cao hiệu quả công tác này.
Bên cạnh việc xây dựng lực lượng chuyên trách, cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, công nghệ hiện đại phục vụ cho công tác theo dõi, phát hiện và đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Đặc biệt, cần ứng dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (machine learning), phân tích dữ liệu lớn (big data) để nâng cao hiệu quả công tác này, nhưng cũng cần có chiến lược phát triển công nghệ trong nước để giảm sự phụ thuộc vào các giải pháp công nghệ nước ngoài.
Đổi mới cách thức truyền tải tư tưởng của Đảng
Để nâng cao hiệu quả truyền tải tư tưởng của Đảng trên không gian mạng, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Một là, sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu, gần gũi với đời sống trong việc truyền tải các nội dung tư tưởng, lý luận của Đảng. Thay vì sử dụng ngôn ngữ hàn lâm, trừu tượng, cần truyền tải các nội dung lý luận sang ngôn ngữ đời thường kết hợp vói các ví dụ cụ thể, sinh động từ thực tiễn sẽ dễ tiếp cận với các đối tượng khác nhau, đặc biệt là giới trẻ, giúp nâng cao hiệu quả tuyên truyền tư tưởng chính thống trên không gian mạng.
Hai là, ứng dụng công nghệ đa phương tiện trong việc truyền tải tư tưởng của Đảng. Thay vì chỉ sử dụng văn bản thuần túy, cần đa dạng hóa hình thức truyền tải thông qua việc sử dụng infographic, video ngắn, podcast, sách nói và các ứng dụng tương tác... Đặc biệt, cần tận dụng hiệu quả các nền tảng mạng xã hội phổ biến như Facebook, YouTube, TikTok để tiếp cận rộng rãi với công chúng, nhất là giới trẻ.
Ba là, xây dựng hệ thống kênh thông tin chính thống có sức hấp dẫn cao trên không gian mạng. Cần có chiến lược phát triển các trang web, blog, kênh YouTube, trang Facebook... của các cơ quan Đảng, Nhà nước với nội dung phong phú, hình thức hấp dẫn, tương tác cao. Các kênh thông tin này cần được đầu tư bài bản về nội dung, cập nhật thường xuyên và có chiến lược truyền thông, quảng bá hiệu quả để thu hút người dùng.
Bốn là, sử dụng những người có ảnh hưởng (influencer) trên mạng xã hội để truyền tải tư tưởng của Đảng. Nghiên cứu cho thấy, những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội có khả năng tác động mạnh mẽ đến nhận thức, thái độ của công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Vì vậy, cần có chính sách hợp tác, phối hợp với những người có ảnh hưởng tích cực trên mạng xã hội để truyền tải các thông điệp chính thống của Đảng một cách hiệu quả.
Năm là, tạo ra các cuộc thi, phong trào sáng tạo nội dung tích cực trên không gian mạng. Các cuộc thi viết bài, làm video, thiết kế infographic... về các chủ đề liên quan đến tư tưởng, đường lối của Đảng sẽ khuyến khích sự tham gia tích cực của công chúng, đặc biệt là thanh niên, sinh viên, từ đó tạo ra làn sóng thông tin tích cực trên không gian mạng.
Sáu là, xây dựng cơ chế đối thoại hai chiều giữa Đảng, Nhà nước và người dân trên không gian mạng. Thay vì chỉ tập trung vào việc “định hướng” dư luận, cần thiết lập các kênh đối thoại trực tuyến, nơi người dân có thể đặt câu hỏi, nêu thắc mắc, góp ý kiến và nhận được phản hồi trực tiếp, kịp thời từ các cơ quan Đảng, Nhà nước. Các hình thức đối thoại có thể bao gồm: diễn đàn trực tuyến, phiên hỏi đáp trực tiếp với lãnh đạo các cấp, hội nghị trực tuyến về các chủ đề thời sự, chính sách mới... Việc đối thoại công khai, minh bạch sẽ giúp tăng cường niềm tin của người dân, đồng thời giúp các cơ quan Đảng, Nhà nước nắm bắt kịp thời tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị của người dân.
Bảy là, nghiên cứu phát triển các nền tảng mạng xã hội nội địa với các thuật toán được thiết kế để cân bằng giữa hiển thị thông tin phù hợp với sở thích người dùng và đảm bảo đa dạng nguồn thông tin. Các nền tảng này cần được phát triển với giao diện hiện đại, tính năng hấp dẫn không kém các nền tảng quốc tế, đồng thời có khả năng kiểm soát tốt hơn các thông tin xấu độc, vi phạm pháp luật Việt Nam. Việc phát triển nền tảng mạng xã hội nội địa không nhằm thay thế hoàn toàn các nền tảng quốc tế mà là tạo ra sự lựa chọn đa dạng hơn cho người dùng, đồng thời giảm sự phụ thuộc vào các nền tảng nước ngoài
Nâng cao miễn dịch tư tưởng cho người dân
Để nâng cao sức đề kháng và “miễn dịch tư tưởng” xấu, độc cho người dân trước các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Một là, đẩy mạnh giáo dục kỹ năng nhận diện thông tin sai lệch cho người dân. Cần xây dựng các chương trình giáo dục về “kiến thức truyền thông” (media literacy) trong nhà trường và cộng đồng, giúp người dân, đặc biệt là giới trẻ, có khả năng phân biệt thông tin thật - giả, nhận diện các thủ đoạn tuyên truyền xuyên tạc của các thế lực thù địch. Những kỹ năng này bao gồm: kiểm tra nguồn thông tin, đối chiếu thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, nhận diện các yếu tố cảm xúc trong thông tin, phân tích lô-gic của thông tin, nhận diện thông tin thiên kiến...
Chương trình giáo dục này cần được thiết kế theo hướng thực hành, tương tác, với các tình huống cụ thể, thay vì chỉ truyền đạt lý thuyết suông. Có thể tích hợp nội dung này vào chương trình giáo dục phổ thông, đại học, hoặc tổ chức các khóa học trực tuyến miễn phí, công khai về kiến thức truyền thông và tư duy phản biện. Việc đưa giáo dục kiến thức truyền thông vào chương trình phổ thông đã giúp nâng cao khả năng “miễn dịch” của người dân trước các thông tin sai lệch.
Hai là, tăng cường giáo dục lý luận chính trị trong nhà trường và xã hội. Cần đổi mới nội dung, phương thức giáo dục lý luận chính trị theo hướng thiết thực, gắn với thực tiễn, dễ hiểu, dễ tiếp thu. Đặc biệt, cần tăng cường giáo dục về lịch sử Đảng, lịch sử dân tộc, truyền thống cách mạng và những thành tựu của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng để tăng cường niềm tin, lòng tự hào dân tộc trong nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Ba là, xây dựng văn hóa kiểm chứng thông tin trong cộng đồng. Cần tuyên truyền, vận động người dân thực hiện nguyên tắc “tam kiểm” (kiểm tra nguồn gốc thông tin, kiểm tra nội dung thông tin, kiểm tra mục đích của thông tin) trước khi tiếp nhận và lan truyền thông tin trên không gian mạng. Đồng thời, khuyến khích người dân tham gia phát hiện, tố giác các thông tin sai lệch, xấu độc trên không gian mạng.
Bốn là, tổ chức các diễn đàn, hội thảo, tọa đàm về các vấn đề thời sự, chính trị, xã hội để người dân, đặc biệt là giới trẻ, có cơ hội trao đổi, thảo luận, bày tỏ chính kiến của mình. Qua đó, giúp họ hiểu rõ hơn về đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời nâng cao khả năng tư duy độc lập, phản biện trước các luồng thông tin đa chiều trên không gian mạng.
Các diễn đàn này cần được tổ chức với tinh thần cởi mở, tôn trọng sự khác biệt, khuyến khích đa dạng ý kiến trong khuôn khổ pháp luật. Đặc biệt, cần có sự tham gia của các chuyên gia, học giả có uy tín để hướng dẫn, định hướng thảo luận theo hướng khoa học, khách quan, tránh lan truyền thông tin sai lệch hoặc kích động cực đoan.
Năm là, thường xuyên cung cấp thông tin chính thống, kịp thời về các vấn đề được dư luận quan tâm. Cần chủ động cung cấp thông tin đầy đủ, khách quan, kịp thời về các vấn đề nhạy cảm, phức tạp trong xã hội để tránh tình trạng “khoảng trống thông tin” bị các thế lực thù địch lợi dụng để xuyên tạc, kích động. Đặc biệt, cần nâng cao tính minh bạch trong hoạt động của các cơ quan Đảng, Nhà nước để tăng cường niềm tin của nhân dân.
Sáu là, ứng dụng các yếu tố trò chơi hóa (gamification) trong giáo dục tư tưởng và phát triển tư duy phản biện. Việc thiết kế các trò chơi trực tuyến, ứng dụng tương tác về lịch sử Đảng, giá trị văn hóa dân tộc, hoặc các thử thách nhận diện thông tin giả sẽ giúp tăng tính hấp dẫn và hiệu quả của quá trình học tập, đặc biệt đối với thanh thiếu niên. Ví dụ, có thể phát triển các ứng dụng di động dạng quiz về lịch sử cách mạng Việt Nam, các trò chơi chiến thuật mô phỏng các trận đánh lịch sử, hoặc các thử thách “Phát hiện tin giả” với các tình huống cụ thể từ thực tế.
Phát huy sức mạnh cộng đồng mạng tích cực và nghiên cứu tâm lý người dùng
Cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng không thể chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan chức năng mà cần có sự tham gia tích cực, đông đảo của cộng đồng mạng. Để phát huy sức mạnh cộng đồng mạng tích cực, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Một là, xây dựng mạng lưới cộng tác viên trên không gian mạng với sự tham gia của đông đảo cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên và quần chúng nhân dân. Mạng lưới này sẽ là “lực lượng xung kích” trong việc phát hiện, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Mỗi cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên cần được xác định là một chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng, có trách nhiệm tích cực tham gia đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Tuy nhiên, việc xây dựng mạng lưới này cần được thực hiện với tinh thần công khai, minh bạch, tránh gây hiểu lầm về một “đội quân” kiểm soát dư luận. Thay vào đó, cần khuyến khích sự tham gia tự nguyện, tự giác của các cá nhân trên tinh thần xây dựng một môi trường mạng lành mạnh, tích cực. Các thành viên của mạng lưới này cần được đào tạo về kiến thức và kỹ năng truyền thông, kỹ năng phản biện, cũng như đạo đức trong hoạt động trên không gian mạng.
Hai là, khuyến khích người dân tham gia đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Cần tuyên truyền, vận động người dân nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, tích cực tham gia phát hiện, tố giác, phản bác các thông tin sai lệch, xấu độc trên không gian mạng. Đồng thời, cung cấp cho người dân những kiến thức, kỹ năng cần thiết để tham gia hiệu quả vào cuộc đấu tranh này.
Ba là, xây dựng các diễn đàn, nhóm, cộng đồng mạng tích cực với sự tham gia của đông đảo người dùng. Các diễn đàn, nhóm, cộng đồng này sẽ là nơi chia sẻ thông tin chính thống, trao đổi, thảo luận về các vấn đề thời sự, chính trị, xã hội một cách lành mạnh, văn minh. Đặc biệt, cần khuyến khích sự tham gia của những người có uy tín, có kiến thức và kỹ năng truyền thông tốt để dẫn dắt, định hướng dư luận trên các diễn đàn, nhóm, cộng đồng này.
Bốn là, biểu dương, nhân rộng các mô hình hiệu quả trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Cần kịp thời phát hiện, biểu dương, khen thưởng và nhân rộng các mô hình, cách làm hay, hiệu quả trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Qua đó, tạo động lực, khích lệ sự tham gia tích cực, hiệu quả của cộng đồng mạng vào cuộc đấu tranh này.
Năm là, tạo ra các chiến dịch truyền thông tích cực trên không gian mạng với sự tham gia đông đảo của cộng đồng. Các chiến dịch này có thể tập trung vào việc lan tỏa những thông điệp tích cực, những câu chuyện đẹp về đất nước, con người, về những thành tựu của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng... Qua đó, tạo ra “hiệu ứng lan tỏa” tích cực, góp phần định hướng dư luận xã hội, đẩy lùi các thông tin tiêu cực, xấu độc trên không gian mạng.
Sáu là, tăng cường nghiên cứu tâm lý và hành vi người dùng mạng xã hội tại Việt Nam để thiết kế các chiến dịch truyền thông hiệu quả. Cần thực hiện các nghiên cứu chuyên sâu về đặc điểm tâm lý, nhu cầu thông tin, thói quen sử dụng mạng xã hội của các nhóm đối tượng khác nhau, đặc biệt là giới trẻ. Qua đó, có thể thiết kế các thông điệp truyền thông phù hợp với đặc điểm tâm lý, nhu cầu của từng nhóm đối tượng, tăng hiệu quả tác động.
MỘT VÀI KẾT LUẬN
Cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng là một nhiệm vụ chiến lược, lâu dài, đòi hỏi sự nỗ lực, quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Qua thực tiễn đấu tranh trong thời gian qua, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm sau:
Thứ nhất, cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng cần được đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất, tập trung của cấp ủy Đảng các cấp. Sự lãnh đạo, chỉ đạo này cần được thể hiện thông qua việc ban hành các nghị quyết, chỉ thị, kết luận... có tính định hướng cao, đồng thời thường xuyên kiểm tra, giám sát, đôn đốc việc thực hiện.
Thứ hai, cần có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các cơ quan, đơn vị trong hệ thống chính trị và sự tham gia tích cực của toàn xã hội. Cuộc đấu tranh này không thể chỉ là trách nhiệm của một vài cơ quan, đơn vị mà cần có sự tham gia của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Đặc biệt, cần phát huy vai trò, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên trong việc tham gia đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng.
Thứ ba, cần kết hợp chặt chẽ giữa tích cực, chủ động tuyên truyền, giáo dục với đấu tranh, phản bác kịp thời, hiệu quả các quan điểm sai trái, thù địch. Tích cực, chủ động tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức, “miễn dịch tư tưởng” cho người dân trước các quan điểm sai trái, thù địch. Đồng thời, đấu tranh, phản bác kịp thời, hiệu quả các quan điểm sai trái, thù địch để ngăn chặn sự lan truyền, tác động của chúng.
Thứ tư, cần kết hợp chặt chẽ giữa các biện pháp chính trị, tư tưởng với các biện pháp hành chính, kỹ thuật, pháp luật. Các biện pháp chính trị, tư tưởng được đặt lên hàng đầu, lâu dài; các biện pháp hành chính, kỹ thuật, pháp luật có tính hỗ trợ, ngắn hạn. Tuy nhiên, trong những trường hợp cụ thể, cần linh hoạt áp dụng các biện pháp khác nhau để đạt hiệu quả cao nhất.
Thứ năm, nội dung và phương thức đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng cần được đổi mới thường xuyên để phù hợp với sự phát triển của công nghệ và thay đổi trong hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng. Đặc biệt, cần đổi mới theo hướng hiện đại, hấp dẫn, phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhu cầu của từng nhóm đối tượng, nhất là giới trẻ.
Thứ sáu, công tác đấu tranh trên không gian mạng cần gắn liền với việc giải quyết hiệu quả các vấn đề kinh tế-xã hội, xây dựng và chỉnh đốn Đảng. Không chỉ tập trung vào đấu tranh ngôn luận mà cần đặc biệt chú trọng vào việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng và đảng viên; đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân; xây dựng niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước thông qua những kết quả thực tế, cụ thể; tăng cường công khai, minh bạch trong mọi hoạt động để tạo cơ sở thực tiễn vững chắc cho công tác tư tưởng.
Thứ bảy, việc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng cần được tiếp tục thực hiện, thực hiện có chiều sâu trên tinh thần “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, “lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực”. Thay vì chỉ tập trung vào đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, cần chú trọng vào việc phát huy những giá trị tốt đẹp, tích cực của nền tảng tư tưởng của Đảng, của truyền thống văn hóa dân tộc. Qua đó, tạo ra một môi trường thông tin lành mạnh, tích cực, góp phần đẩy lùi các thông tin tiêu cực, xấu độc.
Thứ tám, việc bảo vệ nền tảng tư tưởng cần được thực hiện song song với việc nâng cao năng lực tư duy phản biện và khả năng kiểm chứng thông tin của người dân. Thay vì chỉ tập trung vào việc định hướng, kiểm soát thông tin, cần chú trọng vào việc trang bị cho người dân những kỹ năng, công cụ để tự đánh giá, phân tích, kiểm chứng thông tin. Qua đó, giúp người dân trở thành những công dân số có trách nhiệm, có khả năng tự bảo vệ mình trước các thông tin sai lệch, xấu độc.
Tóm lại, cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng là một cuộc chiến lâu dài, đòi hỏi sự kết hợp giữa công nghệ hiện đại và nội dung tư tưởng sâu sắc. Thành công của cuộc đấu tranh này không chỉ phụ thuộc vào sự mạnh mẽ của các biện pháp kỹ thuật và pháp lý, mà còn phụ thuộc vào sức thuyết phục của chính bản thân tư tưởng và đường lối của Đảng được thể hiện trong thực tiễn phát triển đất nước. Do đó, bên cạnh việc tăng cường các biện pháp đấu tranh trên không gian mạng, cần đặc biệt chú trọng đến việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng và đảng viên; đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân; thực hiện tốt dân chủ trong Đảng và trong xã hội... Chỉ khi đó, nền tảng tư tưởng của Đảng mới thực sự được bảo vệ vững chắc trên cả không gian thực và không gian mạng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Bộ Khoa học và Công nghệ (2024), Thông tin điện tử năm 2024: Những con số ấn tượng. https://mic.gov.vn/thong-tin-dien-tu-nam-2024-nhung-con-so-an-tuong-197241225172105882.htm
- Đảng Cộng sản Việt Nam (2018), Nghị quyết số 35-NQ/TW của Bộ Chính trị về "Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới".
- Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
- VECOM (2024), Thực trạng Digital Việt Nam 2024. https://vecom.vn/nhung-con-so-ve-digital-tai-viet-nam-2024-ma-ban-phai-biet.
