Khi gian dối trở thành “ngành công nghiệp”
Đăng lúc: 2025-08-16 12:40:16
|
Bởi: admin
|
Lượt xem: 25
|
Chuyên mục: Tin 24h
(CHG) Công an tỉnh Phú Thọ vừa triệt phá đường dây sản xuất thịt trâu gác bếp “nhái” ở gần Thổ Tang (Vĩnh Phúc cũ), gây chấn động bởi quy mô khổng lồ: hàng nghìn tấn thịt trâu Ấn Độ được “hô biến” thành đặc sản Hà Giang. Vụ việc phơi bày một thực tế nhức nhối: gian dối đã vượt khỏi phạm vi cá nhân, trở thành một mô hình kinh doanh, thậm chí một “ngành công nghiệp”, “bí quyết làm giàu” tập thể.
Công an tỉnh Phú Thọ tiến hành kiểm tra kho đông lạnh chứa nguyên liệu thịt trâu, thịt heo, lạp xưởng của Công ty TNHH MTV MQ Food (do Vũ Thị Hường làm giám đốc) và cơ sở sản xuất thực phẩm của Vũ Thị Hiền (ảnh: Công an tỉnh Phú Thọ).Không chỉ là một vụ thực phẩm giả
Nhìn bề ngoài, đây là một vụ vi phạm an toàn thực phẩm. Nhưng theo ông Đỗ Văn Luân, Chánh văn phòng Trung tâm Kỹ thuật Chống hàng giả ACF: “Khi một cá nhân làm giả, đó là hành vi vi phạm pháp luật. Nhưng khi cả một cộng đồng cùng làm, thậm chí là đồng thuận và bảo vệ nhau, đó đã là vấn đề xã hội học, dấu hiệu của một văn hóa kinh doanh lệch chuẩn”.
Nhìn bề ngoài, đây là một vụ vi phạm an toàn thực phẩm. Nhưng theo ông Đỗ Văn Luân, Chánh văn phòng Trung tâm Kỹ thuật Chống hàng giả ACF: “Khi một cá nhân làm giả, đó là hành vi vi phạm pháp luật. Nhưng khi cả một cộng đồng cùng làm, thậm chí là đồng thuận và bảo vệ nhau, đó đã là vấn đề xã hội học, dấu hiệu của một văn hóa kinh doanh lệch chuẩn”.
Nguyên liệu thịt trâu không rõ nguồn gốc xuất xứ và thịt trâu gác bếp thành phẩm được dán nhãn "đặc sản Hà Giang" (ảnh: Công an tỉnh Phú Thọ).
Nguyên liệu là thịt trâu giá rẻ từ Ấn Độ, thậm chí ôi thiu, không rõ nguồn gốc, bị cố tình dán nhãn “đặc sản Hà Giang”, đây không chỉ là hành vi gian lận thương mại, mà còn là hành vi giả mạo về nguồn gốc xuất xứ (thậm chí có thể giả về chất lượng), xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng và vi phạm nghiêm trọng Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 và Luật An toàn thực phẩm 2010.
Công an tỉnh Phú Thọ xác định, không chỉ một vài cá nhân vi phạm, mà cả một làng tham gia sản xuất, với hệ thống, kho bảo quản, xe vận chuyển... Theo ông Luân, nguyên nhân không chỉ vì lợi nhuận, mà còn bởi: “Lỗ hổng quản lý địa phương, trong đó với khối lượng hàng nghìn tấn thịt/năm mà không bị phát hiện; Thiếu phối hợp lực lượng chức năng, việc kiểm tra liên ngành thiếu hiệu quả; Đặc biệt, chế tài xử lý vi phạm còn yếu, ví dụ như Nghị định 115/2018/NĐ-CP phạt tối đa 200 triệu đồng (đối với tổ chức), nhưng lợi nhuận gian lận gấp nhiều lần...”.
Điều đáng lo ngại, khi cả cộng đồng tham gia, ranh giới đúng, sai bị xóa nhòa, người dân dễ tự biện minh cho hành vi vi phạm của mình: Nhà bên làm được, sao nhà mình phải chịu thiệt? Đây chính là hiệu ứng “đồng thuận sai trái” biến gian dối thành chuẩn mực.
Thêm vào đó, nhu cầu đặc sản vùng cao tăng mạnh, nhưng khả năng truy xuất nguồn gốc của người tiêu dùng gần như bằng không. Chính vì niềm tin thiếu kiểm chứng, thiếu sự xác minh của người tiêu dùng khi cho rằng thông tin trên bao bì và quảng cáo đã biến thị trường thành mảnh đất màu mỡ cho gian lận thương mại và hàng giả lên ngôi.
Khi gian dối trở thành “bí quyết” làm giàu
Ông Phạm Trung Kiên, Phó Chủ tịch Quỹ Chống hàng giả, cảnh báo: “Thịt nhập khẩu đông lạnh không rõ nguồn gốc xuất xứ, hoặc bảo quản lâu ngày, không đúng phương pháp sẽ dẫn tới tình trạng biến đổi protein, nhiễm vi sinh, nấm mốc và phát sinh độc tố. Trong đó, việc sử dụng gia vị tẩm ướp không đảm bảo càng làm tăng nguy cơ ngộ độc, đặc biệt là người già và trẻ nhỏ”.
Công an tỉnh Phú Thọ xác định, không chỉ một vài cá nhân vi phạm, mà cả một làng tham gia sản xuất, với hệ thống, kho bảo quản, xe vận chuyển... Theo ông Luân, nguyên nhân không chỉ vì lợi nhuận, mà còn bởi: “Lỗ hổng quản lý địa phương, trong đó với khối lượng hàng nghìn tấn thịt/năm mà không bị phát hiện; Thiếu phối hợp lực lượng chức năng, việc kiểm tra liên ngành thiếu hiệu quả; Đặc biệt, chế tài xử lý vi phạm còn yếu, ví dụ như Nghị định 115/2018/NĐ-CP phạt tối đa 200 triệu đồng (đối với tổ chức), nhưng lợi nhuận gian lận gấp nhiều lần...”.
Điều đáng lo ngại, khi cả cộng đồng tham gia, ranh giới đúng, sai bị xóa nhòa, người dân dễ tự biện minh cho hành vi vi phạm của mình: Nhà bên làm được, sao nhà mình phải chịu thiệt? Đây chính là hiệu ứng “đồng thuận sai trái” biến gian dối thành chuẩn mực.
Thêm vào đó, nhu cầu đặc sản vùng cao tăng mạnh, nhưng khả năng truy xuất nguồn gốc của người tiêu dùng gần như bằng không. Chính vì niềm tin thiếu kiểm chứng, thiếu sự xác minh của người tiêu dùng khi cho rằng thông tin trên bao bì và quảng cáo đã biến thị trường thành mảnh đất màu mỡ cho gian lận thương mại và hàng giả lên ngôi.
Khi gian dối trở thành “bí quyết” làm giàu
Ông Phạm Trung Kiên, Phó Chủ tịch Quỹ Chống hàng giả, cảnh báo: “Thịt nhập khẩu đông lạnh không rõ nguồn gốc xuất xứ, hoặc bảo quản lâu ngày, không đúng phương pháp sẽ dẫn tới tình trạng biến đổi protein, nhiễm vi sinh, nấm mốc và phát sinh độc tố. Trong đó, việc sử dụng gia vị tẩm ướp không đảm bảo càng làm tăng nguy cơ ngộ độc, đặc biệt là người già và trẻ nhỏ”.
“Thịt trâu gác bếp Hà Giang” từng là niềm tự hào ẩm thực, nay đối diện nguy cơ bị hoài nghi hàng loạt.Hệ lụy không dừng ở sức khỏe cá nhân. Khi người tiêu dùng mất niềm tin vào nhãn hàng và nguồn gốc sản phẩm, doanh nghiệp chân chính và thương hiệu vùng miền sẽ chịu thiệt hại. “Thịt trâu gác bếp Hà Giang” từng là niềm tự hào ẩm thực, nay đối diện nguy cơ bị hoài nghi hàng loạt.
Đáng lo nhất là tính hệ thống: từ nguyên liệu đầu vào, cho đến cơ chế sản xuất, phân phối và tiêu thụ… cả làng tham gia, đây là “công nghiệp hóa” hành vi gian dối, với chuỗi cung ứng khép kín: Nguyên liệu giả; Sơ chế, chế biến; Đóng gói, vận chuyển; Tiêu thụ qua sàn thương mại điện tử, hoặc cửa hàng đặc sản, đại lý vùng miền…
Mô hình này có thể “nhân bản” sang nhiều sản phẩm khác: mật ong, cá khô, măng khô, rượu đặc sản… với cùng thủ đoạn đánh tráo nguồn gốc.
Luật sư Nguyễn Trí Thắng, Giám đốc Công ty Luật Nam Hà và Cộng sự, phân tích: “Theo Điều 193 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017), sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm có thể bị phạt tù từ 2 đến 20 năm, hoặc tù chung thân. Với quy mô hàng nghìn tấn, giá trị hàng trăm tỷ đồng, cần áp dụng mức cao nhất, kèm hình phạt bổ sung: cấm kinh doanh, tịch thu toàn bộ phương tiện, buộc bồi thường cho người tiêu dùng”.
Vụ việc làng sản xuất thịt trâu gác bếp “nhái” là “báo động đỏ” tới cơ quan quản lý của địa phương trong việc quản lý, giám sát các đơn vị sản xuất kinh doanh thực phẩm nói chung và sản phẩm là đặc sản nói riêng. Bởi vậy, sau khi luận bàn về vấn đề trên, các chuyên gia của Quỹ Chống hàng giả và Trung tâm Kỹ thuật Chống hàng giả ACF đề xuất một số ý kiến như: “Cần phải siết chặt việc truy xuất nguồn gốc, yêu cầu các đơn vị phải bắt buộc dán mã QR cho toàn bộ đặc sản vùng miền và doanh nghiệp chịu trách nhiệm pháp lý nếu thông tin sai.
Đồng thời, các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra định kỳ, cũng như tăng cường kiểm tra đột xuất đối với các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh là thực phẩm, cũng như phối hợp liên tỉnh, đặc biệt ở “điểm nóng” hàng giả, tránh tình trạng “cả làng đóng cửa” để thoát kiểm tra.
Cơ quan quản lý cần nâng chế tài xử phạt, thậm chí tịch thu toàn bộ lợi nhuận phi pháp đối với đơn vị vi phạm. Bên cạnh đó, việc thay đổi nhận thức cộng đồng bằng cách tuyên truyền tác hại sức khỏe, trách nhiệm pháp lý và đưa “đạo đức kinh doanh” và “quyền người tiêu dùng” vào giáo dục phổ thông là vấn đề cấp thiết.
Song song với các giải pháp trên, cơ quan chức năng khẩn trương ứng dụng công nghệ giám sát như: khai thác dữ liệu hải quan, quản lý kho lạnh, camera nhà xưởng. Đồng thời, khuyến khích doanh nghiệp chân chính tham gia nền tảng truy xuất tập trung”.
Vụ việc một làng ở gần Thổ Tang (huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc cũ) là lời cảnh tỉnh: nếu chỉ xử lý phần ngọn, “làng làm giả” hôm nay sẽ mở đường cho “làng làm giả” khác ngày mai. Một xã hội văn minh không thể chấp nhận việc làm giả trở thành “nghề truyền thống” và gian dối được truyền dạy như bí kíp sinh tồn.
Ông Nguyễn Đức Lợi, Chủ tịch Quỹ Chống hàng giả, trong một lần trả lời phỏng vấn báo chí về vụ việc tương tự đã từng chia sẻ: “Một nền kinh tế muốn phát triển bền vững thì chữ tín phải được coi trọng hơn lợi nhuận ngắn hạn. Khi chữ tín bị đánh đổi để lấy tiền, chúng ta sẽ phải trả giá không chỉ bằng sức khỏe mà bằng cả tương lai của nền thương mại”.
Bởi vậy, muốn điều đó không xảy ra, cần một chiến lược đồng bộ: pháp luật nghiêm khắc, quản lý chặt, chế tài mạnh và thay đổi tư duy cộng đồng. Chỉ có làm thật mới là bí quyết làm giàu bền vững.
Đáng lo nhất là tính hệ thống: từ nguyên liệu đầu vào, cho đến cơ chế sản xuất, phân phối và tiêu thụ… cả làng tham gia, đây là “công nghiệp hóa” hành vi gian dối, với chuỗi cung ứng khép kín: Nguyên liệu giả; Sơ chế, chế biến; Đóng gói, vận chuyển; Tiêu thụ qua sàn thương mại điện tử, hoặc cửa hàng đặc sản, đại lý vùng miền…
Mô hình này có thể “nhân bản” sang nhiều sản phẩm khác: mật ong, cá khô, măng khô, rượu đặc sản… với cùng thủ đoạn đánh tráo nguồn gốc.
Luật sư Nguyễn Trí Thắng, Giám đốc Công ty Luật Nam Hà và Cộng sự, phân tích: “Theo Điều 193 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017), sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm có thể bị phạt tù từ 2 đến 20 năm, hoặc tù chung thân. Với quy mô hàng nghìn tấn, giá trị hàng trăm tỷ đồng, cần áp dụng mức cao nhất, kèm hình phạt bổ sung: cấm kinh doanh, tịch thu toàn bộ phương tiện, buộc bồi thường cho người tiêu dùng”.
Vụ việc làng sản xuất thịt trâu gác bếp “nhái” là “báo động đỏ” tới cơ quan quản lý của địa phương trong việc quản lý, giám sát các đơn vị sản xuất kinh doanh thực phẩm nói chung và sản phẩm là đặc sản nói riêng. Bởi vậy, sau khi luận bàn về vấn đề trên, các chuyên gia của Quỹ Chống hàng giả và Trung tâm Kỹ thuật Chống hàng giả ACF đề xuất một số ý kiến như: “Cần phải siết chặt việc truy xuất nguồn gốc, yêu cầu các đơn vị phải bắt buộc dán mã QR cho toàn bộ đặc sản vùng miền và doanh nghiệp chịu trách nhiệm pháp lý nếu thông tin sai.
Đồng thời, các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra định kỳ, cũng như tăng cường kiểm tra đột xuất đối với các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh là thực phẩm, cũng như phối hợp liên tỉnh, đặc biệt ở “điểm nóng” hàng giả, tránh tình trạng “cả làng đóng cửa” để thoát kiểm tra.
Cơ quan quản lý cần nâng chế tài xử phạt, thậm chí tịch thu toàn bộ lợi nhuận phi pháp đối với đơn vị vi phạm. Bên cạnh đó, việc thay đổi nhận thức cộng đồng bằng cách tuyên truyền tác hại sức khỏe, trách nhiệm pháp lý và đưa “đạo đức kinh doanh” và “quyền người tiêu dùng” vào giáo dục phổ thông là vấn đề cấp thiết.
Song song với các giải pháp trên, cơ quan chức năng khẩn trương ứng dụng công nghệ giám sát như: khai thác dữ liệu hải quan, quản lý kho lạnh, camera nhà xưởng. Đồng thời, khuyến khích doanh nghiệp chân chính tham gia nền tảng truy xuất tập trung”.
Vụ việc một làng ở gần Thổ Tang (huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc cũ) là lời cảnh tỉnh: nếu chỉ xử lý phần ngọn, “làng làm giả” hôm nay sẽ mở đường cho “làng làm giả” khác ngày mai. Một xã hội văn minh không thể chấp nhận việc làm giả trở thành “nghề truyền thống” và gian dối được truyền dạy như bí kíp sinh tồn.
Ông Nguyễn Đức Lợi, Chủ tịch Quỹ Chống hàng giả, trong một lần trả lời phỏng vấn báo chí về vụ việc tương tự đã từng chia sẻ: “Một nền kinh tế muốn phát triển bền vững thì chữ tín phải được coi trọng hơn lợi nhuận ngắn hạn. Khi chữ tín bị đánh đổi để lấy tiền, chúng ta sẽ phải trả giá không chỉ bằng sức khỏe mà bằng cả tương lai của nền thương mại”.
Bởi vậy, muốn điều đó không xảy ra, cần một chiến lược đồng bộ: pháp luật nghiêm khắc, quản lý chặt, chế tài mạnh và thay đổi tư duy cộng đồng. Chỉ có làm thật mới là bí quyết làm giàu bền vững.
