Hiện đại hóa trợ giúp pháp lý, động lực củng cố công bằng và niềm tin pháp luật của nhân dân
Đăng lúc: 2025-12-01 08:09:59
|
Bởi: admin
|
Lượt xem: 20
|
Chuyên mục: Doanh nghiệp và khách hàng
(CHG) Trong bối cảnh xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, hoạt động trợ giúp pháp lý đang ngày càng khẳng định vai trò là trụ cột bảo đảm công bằng, củng cố niềm tin của người dân vào pháp luật. Những đổi mới mạnh mẽ về thể chế, tổ chức, nhân lực và chuyển đổi số đang mở ra hướng phát triển mới, đưa dịch vụ pháp lý đến gần hơn với mọi người dân.
Nâng cao chất lượng dịch vụ, mở rộng tiếp cận công lý cho mọi người dân
Những năm qua, công tác trợ giúp pháp lý ở Việt Nam đã phát triển vững chắc, trở thành một trong những chính sách xã hội mang đậm tính nhân văn của Đảng và Nhà nước. Thông qua việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế, người nghèo, người có công với cách mạng và đồng bào dân tộc thiểu số, hoạt động này góp phần hiện thực hóa tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau” trong tiếp cận công lý. Trợ giúp pháp lý không chỉ củng cố quyền con người và quyền công dân trong thực tiễn mà còn là cầu nối đưa pháp luật vào đời sống, tạo điều kiện để người dân nắm vững tri thức pháp lý và tự bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.
Những năm qua, công tác trợ giúp pháp lý ở Việt Nam đã phát triển vững chắc, trở thành một trong những chính sách xã hội mang đậm tính nhân văn của Đảng và Nhà nước. Thông qua việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế, người nghèo, người có công với cách mạng và đồng bào dân tộc thiểu số, hoạt động này góp phần hiện thực hóa tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau” trong tiếp cận công lý. Trợ giúp pháp lý không chỉ củng cố quyền con người và quyền công dân trong thực tiễn mà còn là cầu nối đưa pháp luật vào đời sống, tạo điều kiện để người dân nắm vững tri thức pháp lý và tự bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.
Trợ giúp pháp lý không chỉ củng cố quyền con người và quyền công dân trong thực tiễn mà còn là cầu nối đưa pháp luật vào đời sống, tạo điều kiện để người dân nắm vững tri thức pháp lý và tự bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.
Trước yêu cầu đổi mới trong xây dựng và thi hành pháp luật, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp) đang chủ động thúc đẩy hiện đại hóa, chuyên nghiệp hóa toàn hệ thống. Sự chuyển mình mạnh mẽ này diễn ra đồng bộ từ nhận thức, phương thức tổ chức, quản trị, đào tạo nhân lực đến ứng dụng công nghệ số, hướng tới mục tiêu xây dựng một nền trợ giúp pháp lý hiện đại, hiệu quả, đáp ứng tốt nhu cầu ngày càng đa dạng của người dân.
Đến cuối năm 2024, hệ thống trợ giúp pháp lý cả nước gồm 63 Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước với 1.252 người làm việc, trong đó có 712 trợ giúp viên pháp lý và 411 chuyên viên pháp lý. Đây là lực lượng trực tiếp tiếp nhận, xử lý hồ sơ, tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng và tư vấn pháp lý cho người dân trên khắp các địa bàn. Mạng lưới hệ thống tiếp tục được mở rộng với 97 chi nhánh Trung tâm cấp huyện hoặc liên huyện; 728 cá nhân ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý (gồm luật sư, cộng tác viên); cùng 177 tổ chức đăng ký tham gia và 20 tổ chức ký hợp đồng với Sở Tư pháp. Sự phát triển này tạo ra một mạng lưới rộng khắp, giúp mọi tầng lớp nhân dân, kể cả ở vùng sâu, vùng xa, có thể tiếp cận dịch vụ pháp lý thuận tiện, kịp thời.
Trong giai đoạn 2018 - 2024, toàn hệ thống đã thực hiện hơn 234.000 vụ việc, mang lại cơ hội tiếp cận công lý cho hàng trăm nghìn người dân. Riêng năm 2024, số vụ việc đạt hơn 60.000, tăng mạnh so với năm trước. Tất cả các vụ việc đều được thẩm định và đánh giá chặt chẽ theo quy trình nghiệp vụ thống nhất, bảo đảm chất lượng, không phát sinh khiếu nại, tố cáo. Những kết quả này phản ánh sự nỗ lực nghiêm túc, tinh thần trách nhiệm và tính minh bạch cao của hệ thống, qua đó củng cố niềm tin của người dân vào hoạt động trợ giúp pháp lý.
Công tác truyền thông cũng được đẩy mạnh với sự đa dạng về hình thức và chiều sâu nội dung. Thông tin được tuyên truyền qua báo chí, truyền hình, mạng xã hội, tờ gấp, pano, clip pháp luật, cùng các hoạt động truyền thông trực tiếp tại cơ sở như hội nghị tập huấn, sinh hoạt cộng đồng, diễn án. Những vụ việc điển hình và các tấm gương trợ giúp viên tận tụy được tái hiện qua phóng sự, mô phỏng vụ án, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ, khẳng định giá trị nhân văn, ý nghĩa thực tiễn của trợ giúp pháp lý đối với đời sống xã hội.
Hoàn thiện thể chế - chuyển đổi số - chuyên nghiệp hóa đội ngũ
Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, Bộ Tư pháp đã chủ động triển khai ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và vận hành hệ thống trợ giúp pháp lý. Đến nay, hơn 200.000 hồ sơ vụ việc đã được số hóa, cùng hơn 2.300 tài khoản truy cập cho cán bộ trong hệ thống. Dự án “Hệ thống thông tin trợ giúp pháp lý” đang được mở rộng, hướng tới mục tiêu quản lý xuyên suốt quy trình xử lý vụ việc, hỗ trợ người dân nộp yêu cầu trực tuyến, và cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình. Khi hoàn thiện, hệ thống sẽ tạo bước đột phá về hiệu quả quản trị, minh bạch quy trình và nâng cao chất lượng phục vụ người dân.
Đến cuối năm 2024, hệ thống trợ giúp pháp lý cả nước gồm 63 Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước với 1.252 người làm việc, trong đó có 712 trợ giúp viên pháp lý và 411 chuyên viên pháp lý. Đây là lực lượng trực tiếp tiếp nhận, xử lý hồ sơ, tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng và tư vấn pháp lý cho người dân trên khắp các địa bàn. Mạng lưới hệ thống tiếp tục được mở rộng với 97 chi nhánh Trung tâm cấp huyện hoặc liên huyện; 728 cá nhân ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý (gồm luật sư, cộng tác viên); cùng 177 tổ chức đăng ký tham gia và 20 tổ chức ký hợp đồng với Sở Tư pháp. Sự phát triển này tạo ra một mạng lưới rộng khắp, giúp mọi tầng lớp nhân dân, kể cả ở vùng sâu, vùng xa, có thể tiếp cận dịch vụ pháp lý thuận tiện, kịp thời.
Trong giai đoạn 2018 - 2024, toàn hệ thống đã thực hiện hơn 234.000 vụ việc, mang lại cơ hội tiếp cận công lý cho hàng trăm nghìn người dân. Riêng năm 2024, số vụ việc đạt hơn 60.000, tăng mạnh so với năm trước. Tất cả các vụ việc đều được thẩm định và đánh giá chặt chẽ theo quy trình nghiệp vụ thống nhất, bảo đảm chất lượng, không phát sinh khiếu nại, tố cáo. Những kết quả này phản ánh sự nỗ lực nghiêm túc, tinh thần trách nhiệm và tính minh bạch cao của hệ thống, qua đó củng cố niềm tin của người dân vào hoạt động trợ giúp pháp lý.
Công tác truyền thông cũng được đẩy mạnh với sự đa dạng về hình thức và chiều sâu nội dung. Thông tin được tuyên truyền qua báo chí, truyền hình, mạng xã hội, tờ gấp, pano, clip pháp luật, cùng các hoạt động truyền thông trực tiếp tại cơ sở như hội nghị tập huấn, sinh hoạt cộng đồng, diễn án. Những vụ việc điển hình và các tấm gương trợ giúp viên tận tụy được tái hiện qua phóng sự, mô phỏng vụ án, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ, khẳng định giá trị nhân văn, ý nghĩa thực tiễn của trợ giúp pháp lý đối với đời sống xã hội.
Hoàn thiện thể chế - chuyển đổi số - chuyên nghiệp hóa đội ngũ
Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, Bộ Tư pháp đã chủ động triển khai ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và vận hành hệ thống trợ giúp pháp lý. Đến nay, hơn 200.000 hồ sơ vụ việc đã được số hóa, cùng hơn 2.300 tài khoản truy cập cho cán bộ trong hệ thống. Dự án “Hệ thống thông tin trợ giúp pháp lý” đang được mở rộng, hướng tới mục tiêu quản lý xuyên suốt quy trình xử lý vụ việc, hỗ trợ người dân nộp yêu cầu trực tuyến, và cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình. Khi hoàn thiện, hệ thống sẽ tạo bước đột phá về hiệu quả quản trị, minh bạch quy trình và nâng cao chất lượng phục vụ người dân.
Sở Tư pháp tỉnh Lào Cai tổ chức tập huấn ứng dụng công nghệ trong trợ giúp pháp lý.
Tuy vậy, hoạt động trợ giúp pháp lý vẫn đối mặt với những hạn chế cần được giải quyết đồng bộ. Một trong những vướng mắc là pháp luật hiện hành chưa quy định rõ cơ chế để Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chủ động quyết định số lượng Trung tâm và Chi nhánh phù hợp đặc thù địa phương. Ở nhiều nơi, công tác này chưa được quan tâm đúng mức; nhận thức của người dân về quyền được trợ giúp pháp lý còn hạn chế, khiến nhiều người đủ điều kiện nhưng không tiếp cận dịch vụ khi cần thiết.
Số lượng vụ việc tham gia tố tụng vẫn chưa tương xứng với số người thuộc diện được trợ giúp pháp lý. Một số địa phương thiếu nhân lực, đặc biệt là trợ giúp viên pháp lý, những người giữ vai trò trung tâm trong hệ thống. Sự tham gia của các tổ chức xã hội - nghề nghiệp và đội ngũ luật sư vẫn còn khiêm tốn. Bên cạnh đó, nguồn kinh phí dành cho hoạt động trợ giúp pháp lý chưa đáp ứng yêu cầu ngày càng tăng; cơ sở vật chất tại nhiều Trung tâm còn thiếu thốn, đặc biệt là trang thiết bị phục vụ chuyển đổi số, họp trực tuyến, lưu trữ dữ liệu, vận hành hệ thống thông tin và tiếp nhận yêu cầu của người dân từ xa.
Để đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn mới, Bộ Tư pháp xác định mục tiêu xây dựng mạng lưới trợ giúp pháp lý hiện đại, chuyên nghiệp, lấy người dân làm trung tâm. Điều này đòi hỏi sự kết hợp đồng bộ giữa hoàn thiện thể chế, củng cố tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng nhân lực và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số.
Trước hết, việc nâng cao năng lực của hệ thống phải được thực hiện toàn diện, từ tăng cường đội ngũ trợ giúp viên, mở rộng sự tham gia của luật sư, cộng tác viên đến đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và hạ tầng công nghệ. Các Trung tâm cần được hỗ trợ để hiện đại hóa mô hình quản lý, chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ, đồng thời phát triển cơ chế tiếp nhận yêu cầu đa kênh nhằm đảm bảo người dân được tiếp cận thông tin nhanh nhất.
Song song đó, Bộ Tư pháp sẽ mở rộng đối tượng được hưởng trợ giúp pháp lý phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội. Nhóm yếu thế, đồng bào dân tộc thiểu số, người nghèo, vùng sâu, vùng xa và các vùng khó khăn tiếp tục được ưu tiên. Cơ chế giám sát, đánh giá và trách nhiệm giải trình sẽ được tăng cường để bảo đảm tính công khai, minh bạch và hiệu quả của dịch vụ.
Hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ nền tảng và then chốt. Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 sẽ được nghiên cứu sửa đổi theo hướng mở rộng phạm vi, lĩnh vực và đối tượng thụ hưởng, cập nhật quy định mới của pháp luật tố tụng, bảo đảm đầy đủ quyền được bào chữa miễn phí theo Hiến pháp. Đồng thời, việc sửa đổi phải đi đôi với phân cấp, phân quyền hợp lý; tạo điều kiện để địa phương chủ động tổ chức thực hiện; khuyến khích sự tham gia của các tổ chức xã hội nghề nghiệp, luật sư và cộng tác viên.
Để nâng cao chất lượng thực thi, việc xây dựng đội ngũ trợ giúp viên pháp lý chuyên nghiệp, có kỹ năng làm việc với nhóm yếu thế, có khả năng sử dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo là điều kiện không thể thiếu. Đây không chỉ là lực lượng trực tiếp giải quyết vụ việc mà còn là những “đại sứ pháp luật”, góp phần xây dựng niềm tin pháp lý trong cộng đồng.
Cùng với đó, tăng cường quản lý nhà nước, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về trợ giúp pháp lý và đẩy mạnh kết nối liên ngành sẽ nâng cao khả năng tra cứu, bảo đảm minh bạch và thống nhất trong xử lý vụ việc ở tất cả các cấp. Công tác thanh tra, kiểm tra phải được thực hiện thường xuyên nhằm nâng cao kỷ luật, kỷ cương và phòng ngừa vi phạm.
Cuối cùng, chuyển đổi số toàn diện và vận hành đồng bộ Hệ thống thông tin trợ giúp pháp lý là giải pháp mang tính bước ngoặt. Khi dữ liệu được kết nối, chia sẻ liên thông giữa các ngành, dịch vụ công trực tuyến trong lĩnh vực trợ giúp pháp lý sẽ ngày càng mở rộng, hướng tới cung cấp dịch vụ toàn trình cho người dân. Đây là yêu cầu tất yếu trong chiến lược chuyển đổi số quốc gia và cũng là mục tiêu quan trọng để trợ giúp pháp lý thực sự trở thành phương thức hỗ trợ hiệu quả, bền vững cho mọi người dân trong quá trình tiếp cận công lý.
Số lượng vụ việc tham gia tố tụng vẫn chưa tương xứng với số người thuộc diện được trợ giúp pháp lý. Một số địa phương thiếu nhân lực, đặc biệt là trợ giúp viên pháp lý, những người giữ vai trò trung tâm trong hệ thống. Sự tham gia của các tổ chức xã hội - nghề nghiệp và đội ngũ luật sư vẫn còn khiêm tốn. Bên cạnh đó, nguồn kinh phí dành cho hoạt động trợ giúp pháp lý chưa đáp ứng yêu cầu ngày càng tăng; cơ sở vật chất tại nhiều Trung tâm còn thiếu thốn, đặc biệt là trang thiết bị phục vụ chuyển đổi số, họp trực tuyến, lưu trữ dữ liệu, vận hành hệ thống thông tin và tiếp nhận yêu cầu của người dân từ xa.
Để đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn mới, Bộ Tư pháp xác định mục tiêu xây dựng mạng lưới trợ giúp pháp lý hiện đại, chuyên nghiệp, lấy người dân làm trung tâm. Điều này đòi hỏi sự kết hợp đồng bộ giữa hoàn thiện thể chế, củng cố tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng nhân lực và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số.
Trước hết, việc nâng cao năng lực của hệ thống phải được thực hiện toàn diện, từ tăng cường đội ngũ trợ giúp viên, mở rộng sự tham gia của luật sư, cộng tác viên đến đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và hạ tầng công nghệ. Các Trung tâm cần được hỗ trợ để hiện đại hóa mô hình quản lý, chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ, đồng thời phát triển cơ chế tiếp nhận yêu cầu đa kênh nhằm đảm bảo người dân được tiếp cận thông tin nhanh nhất.
Song song đó, Bộ Tư pháp sẽ mở rộng đối tượng được hưởng trợ giúp pháp lý phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội. Nhóm yếu thế, đồng bào dân tộc thiểu số, người nghèo, vùng sâu, vùng xa và các vùng khó khăn tiếp tục được ưu tiên. Cơ chế giám sát, đánh giá và trách nhiệm giải trình sẽ được tăng cường để bảo đảm tính công khai, minh bạch và hiệu quả của dịch vụ.
Hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ nền tảng và then chốt. Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 sẽ được nghiên cứu sửa đổi theo hướng mở rộng phạm vi, lĩnh vực và đối tượng thụ hưởng, cập nhật quy định mới của pháp luật tố tụng, bảo đảm đầy đủ quyền được bào chữa miễn phí theo Hiến pháp. Đồng thời, việc sửa đổi phải đi đôi với phân cấp, phân quyền hợp lý; tạo điều kiện để địa phương chủ động tổ chức thực hiện; khuyến khích sự tham gia của các tổ chức xã hội nghề nghiệp, luật sư và cộng tác viên.
Để nâng cao chất lượng thực thi, việc xây dựng đội ngũ trợ giúp viên pháp lý chuyên nghiệp, có kỹ năng làm việc với nhóm yếu thế, có khả năng sử dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo là điều kiện không thể thiếu. Đây không chỉ là lực lượng trực tiếp giải quyết vụ việc mà còn là những “đại sứ pháp luật”, góp phần xây dựng niềm tin pháp lý trong cộng đồng.
Cùng với đó, tăng cường quản lý nhà nước, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về trợ giúp pháp lý và đẩy mạnh kết nối liên ngành sẽ nâng cao khả năng tra cứu, bảo đảm minh bạch và thống nhất trong xử lý vụ việc ở tất cả các cấp. Công tác thanh tra, kiểm tra phải được thực hiện thường xuyên nhằm nâng cao kỷ luật, kỷ cương và phòng ngừa vi phạm.
Cuối cùng, chuyển đổi số toàn diện và vận hành đồng bộ Hệ thống thông tin trợ giúp pháp lý là giải pháp mang tính bước ngoặt. Khi dữ liệu được kết nối, chia sẻ liên thông giữa các ngành, dịch vụ công trực tuyến trong lĩnh vực trợ giúp pháp lý sẽ ngày càng mở rộng, hướng tới cung cấp dịch vụ toàn trình cho người dân. Đây là yêu cầu tất yếu trong chiến lược chuyển đổi số quốc gia và cũng là mục tiêu quan trọng để trợ giúp pháp lý thực sự trở thành phương thức hỗ trợ hiệu quả, bền vững cho mọi người dân trong quá trình tiếp cận công lý.
