Người tiêu dùng cần tỉnh táo khi lựa chọn mua hàng tiêu dùng trên các nền tảng thương mại điện tử (ảnh minh họa).

Biến động kinh tế và sự phân hóa rõ nét của sức mua
Khảo sát hai tháng gần đây cho thấy, thị trường có sự phân hóa rõ rệt giữa các nhóm hàng hóa. Nhóm hàng thiết yếu như thực phẩm, đồ dùng gia đình, hàng chăm sóc cá nhân giữ được mức tăng trưởng ổn định; trong khi nhóm thời trang, mỹ phẩm, quà biếu, đồ điện tử gia dụng ghi nhận sức mua tăng mạnh. Ngược lại, phân khúc đồ điện tử cao cấp, hàng xa xỉ hay các mặt hàng có biên độ lợi nhuận lớn lại có xu hướng chững lại do người tiêu dùng thận trọng hơn trong chi tiêu. Nổi bật là sự dịch chuyển mạnh sang mua sắm trực tuyến. Các nền tảng thương mại điện tử ghi nhận lượng tìm kiếm và đơn hàng tăng cao trong các dịp khuyến mại, đồng thời chứng kiến sự gia tăng đáng kể các vi phạm về hàng nhái, hàng kém chất lượng và hành vi trà trộn sản phẩm không rõ nguồn gốc.
Theo chuyên gia kinh tế Phạm Lộc Ninh, Viện trưởng Viện Kỹ thuật Chống hàng giả và Gian lận thương mại, mức độ sôi động này “không chỉ đơn thuần là hiện tượng theo mùa, mà phản ánh năng lực cung ứng và quản trị chuỗi sản xuất - phân phối của doanh nghiệp”. Ông nhận định: "Doanh nghiệp năm nay chủ động hơn trong dự trữ hàng hóa, tối ưu chi phí logistics và triển khai mô hình bán hàng lai (online, offline). Tuy nhiên, ông cũng đưa ra cảnh báo "Khi thị trường càng sôi động, các hành vi gian lận càng dễ bùng phát, đặc biệt tại những điểm đứt gãy trong lưu thông hàng hóa – nơi đòi hỏi cơ quan quản lý tăng cường kiểm tra, giám sát chuyên sâu".

Chuyên gia kinh tế Phạm Lộc Ninh, Viện trưởng Viện Kỹ thuật Chống hàng giả và Gian lận thương mại.

Gia tăng nguy cơ hàng giả và thách thức đối với doanh nghiệp
Thực tế cho thấy lực lượng chức năng liên tục phát hiện nhiều vụ việc liên quan đến hàng giả, hàng nhái, nhất là trong nhóm mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, đồ gia dụng nhỏ và quà biếu Tết. Đây là những mặt hàng có nhu cầu tiêu thụ cao, dễ lưu thông qua kênh phi chính thống và khó phân biệt bằng cảm quan. Chỉ trong một thời gian ngắn, hàng loạt vụ kinh doanh nước hoa giả, cà phê pha phụ gia không phép, mỹ phẩm kém chất lượng hoặc đồ gia dụng nhái thương hiệu đã bị xử lý. Những vụ việc này phản ánh tính phức tạp và mức độ tinh vi của gian lận thương mại trong giai đoạn thị trường “nóng” nhất trong năm.
Ở chiều ngược lại, doanh nghiệp chính danh đang chịu áp lực nặng nề. Một mặt, họ phải duy trì chất lượng sản phẩm và giữ giá thành ổn định dù chi phí đầu vào tăng; mặt khác, họ phải đẩy mạnh marketing và khuyến mại để bảo toàn thị phần. Tuy nhiên, điều gây thiệt hại lớn nhất vẫn là tình trạng sản phẩm bị làm giả tràn lan. Đại diện một doanh nghiệp gia dụng chia sẻ rằng vào thời điểm cận Tết, chi phí dành cho hoạt động chống hàng giả thường tăng thêm 20-30%, bao gồm kiểm tra thị trường, gắn tem - mã QR truy xuất nguồn gốc và phối hợp xử lý với lực lượng chức năng.

Trước thực trạng thực hàng giả và kém chất lượng tràn lan trên thị trường, lực lượng chức năng cần đẩy mạnh các biện pháp quản lí nhằm siết chặt kiểm soát và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.

Sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng cũng làm gia tăng sức ép. Nếu trước đây mức giá và thương hiệu là yếu tố then chốt, thì nay người mua chú trọng hơn đến chất lượng, minh bạch nguồn gốc và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Xu hướng tiêu dùng có trách nhiệm lan rộng, đặc biệt ở người trẻ. Các sản phẩm thông minh, tích hợp tính năng và đem lại trải nghiệm cá nhân hóa được ưa chuộng hơn. Điều này buộc doanh nghiệp phải tăng tốc cải tiến sản phẩm, chuẩn hóa thông tin và áp dụng các giải pháp chống giả dựa trên công nghệ.
Ở góc độ quản lý nhà nước, công tác phòng chống hàng giả được tăng cường mạnh mẽ. Lực lượng Quản lý thị trường, Hải quan và Công an kinh tế phối hợp liên ngành, kiểm soát từ khâu nhập khẩu đến phân phối. Trong nhiều hội nghị gần đây, cơ quan quản lý nhấn mạnh mục tiêu chuyển trọng tâm từ xử lý vi phạm sang xây dựng nền tảng kiểm soát dài hạn dựa trên dữ liệu lớn, truy xuất nguồn gốc, phân tích rủi ro theo ngành. Đặc biệt, thương mại điện tử đặt ra yêu cầu cấp bách về xác thực người bán và minh bạch hóa niêm yết sản phẩm.
Tiến sĩ Nguyễn Trí Thắng, Phó chủ tịch Hội đồng Quản lý Quỹ Hội Chống hàng giả nhận định: “Nếu chỉ dựa vào xử phạt hành chính thì khó giải quyết tận gốc vấn đề hàng giả, nhất là khi hành vi vi phạm đang chuyển dịch nhanh sang môi trường trực tuyến”.
Bên cạnh đó, ông Thắng cũng cho rằng: "Cần kết hợp hệ thống giám sát tự động, điều tra chuyên sâu và tăng chế tài xử phạt để tạo tính răn đe. Doanh nghiệp cũng phải trở thành chủ thể nòng cốt, chủ động triển khai mã QR động, tem điện tử, blockchain truy xuất nguồn gốc và duy trì cơ chế phối hợp với lực lượng chức năng".
Sự bùng nổ của mô hình đa nền tảng và yêu cầu tăng cường bảo vệ người tiêu dùng
Một yếu tố nổi bật khác trong thị trường cuối năm là sự lan rộng của mô hình bán hàng đa nền tảng. Không chỉ thương mại điện tử, mà mạng xã hội, livestream và bán hàng cá nhân cũng trở thành kênh tiêu thụ quan trọng. Mô hình này mang lại tốc độ, sự tiện lợi và khả năng tiếp cận khách hàng vượt trội, nhưng đồng thời mở ra nhiều rủi ro: hàng hóa không rõ nguồn gốc, quảng cáo sai sự thật, tráo đổi sản phẩm và bán hàng không đăng ký kinh doanh. Lực lượng chức năng đánh giá việc kiểm soát lĩnh vực này khó khăn do đặc thù phân tán và khó truy xuất chủ thể. Đây là “điểm mù” lớn trong công tác chống hàng giả.

Tiến sĩ Nguyễn Trí Thắng, Phó chủ tịch Hội đồng Quản lý Quỹ Chống hàng giả.

Trước thực trạng đó, ông Nguyễn Trí Thắng khuyến nghị: "Người tiêu dùng cần nâng cao cảnh giác, không chạy theo khuyến mại sốc, không mua hàng từ nguồn thiếu minh bạch, đặc biệt là nhóm sản phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe. Các sản phẩm có đăng ký pháp lý, tem chống giả, mã truy xuất nguồn gốc và phân phối chính thống cần được ưu tiên. Việc lưu giữ hóa đơn và tài liệu giao dịch cũng là biện pháp quan trọng hỗ trợ cơ quan quản lý khi cần xử lý vi phạm".
Song song, các giải pháp công nghệ chống hàng giả tiếp tục được đẩy mạnh. Mã định danh điện tử, tem thông minh tự vô hiệu hóa, blockchain truy xuất nguồn gốc đang được nhiều doanh nghiệp áp dụng, góp phần nâng cao mức độ minh bạch và niềm tin của người tiêu dùng. Tuy nhiên, mức độ phổ cập chưa đồng đều, chủ yếu tập trung ở doanh nghiệp lớn, trong khi nhiều doanh nghiệp nhỏ vẫn thiếu nguồn lực triển khai, tạo ra khoảng trống mà đối tượng gian lận có thể lợi dụng.
Tính liên kết giữa các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp được xem là nhân tố then chốt trong quản lý thị trường hiện đại. Việc chia sẻ thông tin, cảnh báo sớm, cập nhật dữ liệu và phối hợp hành động liên ngành là điều kiện cần để ứng phó với gian lận thương mại trong bối cảnh biến động nhanh. Một hệ thống cảnh báo hàng giả theo thời gian thực, nơi người dùng, doanh nghiệp và cơ quan chức năng tương tác, đang được kỳ vọng trở thành bước tiến mới trong quản lý thị trường.
Trên bình diện kinh tế chung, sức mua cuối năm được dự báo tăng trưởng ở mức khá, dù không bùng nổ do tâm lý thận trọng của người tiêu dùng. Sự ổn định của nhóm hàng thiết yếu và quà biếu truyền thống vẫn tạo động lực đáng kể cho thị trường. Hệ thống bán lẻ hiện đại tiếp tục mở rộng, nâng cấp trải nghiệm và đẩy mạnh mô hình bán hàng thông minh, góp phần gia tăng cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức.
Nhìn tổng thể, thị trường tiêu dùng cuối năm đang chuyển mình theo hướng minh bạch và công nghệ hóa, nhưng vẫn bộc lộ nhiều lỗ hổng trong quản lý. Gian lận thương mại và hàng giả tiếp tục diễn biến phức tạp, đòi hỏi các giải pháp đồng bộ, dài hạn từ phía nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Theo nhận định của giới chuyên gia, đây là một trong những mùa thị trường phức tạp nhất trong nhiều năm, bởi sự giao thoa giữa yếu tố kinh tế, công nghệ và hành vi tiêu dùng. Chỉ khi các chủ thể cùng nâng cao trách nhiệm, tăng cường phối hợp và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, thị trường cuối năm mới có thể vận hành lành mạnh và trở thành động lực thực sự cho tăng trưởng kinh tế.

Theo kythuatchonghanggia.vn