Con tàu trôi đi êm đềm, không một tiếng động dư thừa, chỉ có nhịp máy đều đều như hơi thở của một sinh thể đang sống.

Giữa khoảnh khắc ấy, tôi bỗng hiểu: đời người cũng có những lúc bình yên đến thế, nhẹ nhàng đến thế, tưởng như chỉ cần thả lỏng tâm mình là có thể trôi qua hết một kiếp nhân sinh.

Nhưng biển không chỉ có một gương mặt. Chỉ cần một cơn gió đổi chiều, mặt nước bắt đầu cuộn lên, sóng xô sóng đuổi, trắng xóa bốn bề.

Con tàu lớn là thế, vững chãi là thế, vẫn chòng chành giữa biển sâu. Có lúc tôi thấy nó nhỏ bé vô cùng, mong manh như một chiếc lá giữa dòng xoáy khổng lồ của thiên nhiên.

Và khi ấy, một suy nghĩ rất thật tràn đến: con người cũng vậy, giữa cuộc đời rộng lớn, giữa những biến động không báo trước, ta nhiều khi chẳng khác nào một sợi tơ mảnh trước gió.

Gió nhẹ thì sợi tơ còn bay lượn, gió mạnh quá, chẳng ai biết nó sẽ đứt lúc nào. Cuộc đời vốn không có lịch hẹn cho sóng gió.

Có người đang yên ổn bỗng mất đi tất cả. Có người vừa chạm tay vào hạnh phúc thì biến cố ập đến. Có người tưởng đã tìm thấy bến bờ, quay đầu lại mới hay mình vẫn đang lênh đênh.

Con tàu đời người cũng thế, nếu gặp biển lặng gió yên, hành trình trôi qua nhẹ nhàng, ta tưởng mình đang làm chủ tất cả.

Nhưng khi sóng nổi lên cuồn cuộn, ta mới nhận ra: có những thứ nằm ngoài khả năng kiểm soát của con người. Thiền dạy ta điều đầu tiên là nhìn thẳng vào sự thật ấy. Không né tránh. Không than trách. Không oán trời trách người.

Biển sinh ra để có sóng, đời sinh ra để có khổ. Vấn đề không phải là làm sao để biển không còn sóng, mà là ta có đủ tỉnh thức để đứng vững trên con tàu của chính mình hay không.

Khi tâm ta hoảng loạn, con tàu sẽ chao đảo theo. Khi tâm ta lắng lại, dù sóng còn đó, ta vẫn có thể giữ được hướng đi.

Người đời thường mải mê gia cố con tàu bên ngoài: danh vọng, tiền bạc, địa vị, sự công nhận. Họ tin rằng con tàu càng lớn thì càng an toàn.

Nhưng thiền thì chỉ cho ta thấy: điều quan trọng nhất không phải kích thước con tàu, mà là sự an trú của người cầm lái. Một tâm trí đầy tham cầu, sợ hãi, hơn thua, dù ngồi trên con tàu dát vàng, cũng không tránh khỏi bão tố.

Ảnh minh hoạ.

Ngược lại, một tâm trí tỉnh lặng, dù chỉ là chiếc thuyền gỗ nhỏ, vẫn có thể vượt qua phong ba. Giữa biển đời, con người thường quên mất cách thở. Ta chạy theo những cơn sóng bên ngoài mà không hay sóng lớn nhất nằm trong chính lòng mình.

Sóng của tham vọng, sóng của hơn thua, sóng của ganh ghét, sóng của sợ mất mát. Những cơn sóng ấy không nhìn thấy bằng mắt, nhưng đủ sức đánh chìm một đời người. Thiền không giúp ta tránh khỏi sóng, nhưng giúp ta nhận diện sóng, gọi đúng tên nó, và không để nó cuốn mình đi.

Có lúc tôi ngồi trên boong tàu giữa đêm. Biển tối đen, chỉ nghe tiếng sóng vỗ đều đều như nhịp mõ tụng kinh. Trời rộng, biển sâu, con tàu nhỏ bé trôi giữa vô cùng. Khi ấy, mọi khái niệm về hơn thua, được mất, đúng sai bỗng trở nên xa xỉ.

Ta nhận ra mình chỉ là một hạt bụi rất nhỏ trong dòng chảy mênh mông của vũ trụ. Và chính khoảnh khắc ấy, tâm lại nhẹ đi.

Thiền là vậy — không thêm gì vào cuộc đời, chỉ bớt đi. Bớt tham. Bớt giận. Bớt chấp. Bớt mong cầu những điều vượt ngoài tầm tay. Khi ta bớt đi, con tàu nhẹ hơn. Khi con tàu nhẹ, nó ít bị sóng đánh lật hơn.

Người xưa nói: “Biết đủ thì giàu.” Giữa biển đời, biết đủ chính là chiếc phao cứu sinh thầm lặng nhất. Sợi tơ đời người mong manh thật. Nhưng thiền dạy ta đừng sợ sự mong manh ấy. Bởi chính vì mong manh nên từng khoảnh khắc trở nên quý giá.

Ta không còn phung phí thời gian cho những giận hờn vô nghĩa. Ta không nặng lời với những người thương yêu. Ta không chờ đến ngày mai để nói lời tử tế, vì không ai chắc ngày mai con tàu còn nguyên vẹn.

Có những con tàu không chìm vì sóng, mà chìm vì người trên tàu tự khoét thủng thân mình bằng oán trách và hận thù.

Có những con tàu về được bến không phải vì biển lặng, mà vì người lái tàu biết lắng nghe biển, biết dừng lại đúng lúc, biết buông mái chèo khi cần buông.

Đó chính là trí tuệ của thiền trong đời sống: thuận theo nhân duyên, không cưỡng cầu, không chống đối, không tuyệt vọng.

Khi hiểu đời là vô thường, ta không còn đòi hỏi nó phải hoàn hảo. Khi hiểu mình chỉ là kẻ lữ hành trên biển lớn, ta thôi chấp vào việc phải đi nhanh hơn người khác. Mỗi con tàu có một hải trình riêng. So sánh chỉ làm sóng trong lòng thêm lớn.

Cuối cùng, điều đẹp nhất không phải là con tàu về đến đâu, mà là trên suốt hành trình ấy, ta đã giữ được tâm mình an trú đến mức nào.

Có người về bến mà lòng đầy sẹo xước. Có người chưa tới bờ đã mỉm cười vì đã học được cách sống trọn vẹn giữa sóng gió.

Nếu có thể ước, tôi chỉ ước mỗi người chúng ta, khi đứng giữa biển đời cuộn sóng, đều biết dừng lại một chút, hít thở sâu, nhìn lại chính mình. Để nhớ rằng: ta không phải là sóng, ta chỉ là người đang đi qua sóng.

Ta không phải là gió, ta chỉ là kẻ đang lắng nghe gió thổi. Và khi một ngày nào đó, con tàu đời người khẽ chạm vào bến cuối, mong rằng ta có thể mỉm cười an nhiên mà nói: “Ta đã đi qua biển lớn, không phải bằng sức mạnh, mà bằng sự tỉnh thức.”