Bùng nổ mua sắm trực tuyến
Khi nhu cầu tiêu dùng tăng mạnh phục vụ lễ Tết, mua sắm cá nhân và biếu tặng, thị trường thương mại điện tử và mạng xã hội tại Việt Nam bước vào giai đoạn cao điểm. Các nền tảng bán hàng trực tuyến, từ sàn thương mại điện tử đến mạng xã hội, livestream, nhóm kín, chợ online, trở thành kênh phân phối chủ đạo cho hàng triệu giao dịch mỗi ngày. Trong bối cảnh đó, hàng hóa giá rẻ xuất hiện với mật độ dày đặc, đa dạng chủng loại, đặc biệt là các sản phẩm thời trang như giày dép, quần áo, túi xách, ví cầm tay, đồng hồ, kính mắt… Sự bùng nổ này phản ánh quy luật cung, cầu theo mùa vụ.
Một đặc điểm dễ nhận thấy của hàng giá rẻ cuối năm là tình trạng thiếu minh bạch thông tin. Nhiều sản phẩm được rao bán công khai nhưng không thể hiện rõ nguồn gốc xuất xứ, không có nhãn phụ tiếng Việt theo quy định, không ghi thông tin về nhà sản xuất, đơn vị nhập khẩu, tiêu chuẩn chất lượng hay cảnh báo sử dụng. Không ít trường hợp, toàn bộ thông tin sản phẩm chỉ dừng lại ở vài hình ảnh minh họa và những lời quảng cáo mang tính cảm tính, đánh vào tâm lý ham rẻ và chạy theo xu hướng của người tiêu dùng. Việc “trắng thông tin” này không chỉ vi phạm các quy định pháp luật hiện hành mà còn làm triệt tiêu khả năng truy xuất trách nhiệm khi xảy ra tranh chấp, rủi ro hoặc thiệt hại.

Đôi giày mang thương hiệu của một hãng giày nổi tiếng H (Hermes) được nhân viên quảng cáo bán giá rẻ bèo chỉ hơn 3 triệu đồng.

Đáng lo ngại hơn, cuối năm cũng là thời điểm gia tăng rõ rệt các hành vi quảng cáo và kinh doanh hàng hóa có dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu đã được bảo hộ tại Việt Nam. Trên nhiều nền tảng, người bán không ngần ngại sử dụng các cụm từ như “giá chỉ rẻ bằng 1% so với hàng chính hãng”, “hàng fake 1/1”, “xịn xò từ đường kim, mũi chỉ”, “chuẩn auth”, “full box, full phụ kiện”. Những cách diễn đạt này cho thấy sự thách thức công khai đối với pháp luật về sở hữu trí tuệ, đồng thời tạo ra một vùng xám nguy hiểm trong nhận thức của người tiêu dùng, khi ranh giới giữa hàng thật và hàng giả bị cố tình làm mờ.
Hiện tượng này phản ánh sự kết hợp của nhiều yếu tố rủi ro. Trong đó không thể không nhắc tới yếu tố tâm lý tiêu dùng theo mùa. Cuối năm, người mua thường chịu áp lực chi tiêu lớn, mong muốn tối ưu chi phí nhưng vẫn đảm bảo hình thức và thương hiệu, đặc biệt trong bối cảnh quà tặng và nhu cầu thể hiện giá trị xã hội tăng cao. Điều này tạo điều kiện cho hàng giả, hàng nhái núp bóng “giá hời”, “sale sốc”, “xả kho cuối năm” để thâm nhập thị trường.
Bên cạnh đó, mạng xã hội và livestream bán hàng cho phép người bán tiếp cận trực tiếp hàng nghìn, thậm chí hàng chục nghìn người tiêu dùng trong thời gian ngắn, với chi phí thấp và khả năng ẩn danh cao. Việc tạo tài khoản, đóng, mở gian hàng, thay đổi danh tính diễn ra nhanh chóng, khiến các biện pháp hậu kiểm truyền thống trở nên kém hiệu quả. Trong môi trường đó, hàng hóa không rõ nguồn gốc và hàng giả mạo nhãn hiệu dễ dàng luân chuyển, phân tán và biến mất trước khi cơ quan chức năng kịp can thiệp.
Công khai quảng cáo hàng fake
Điều khiến nhiều người bán coi việc gắn mác “fake 1/1” hay “replica” như một cách né tránh trách nhiệm pháp lý, trong khi thực chất đây vẫn là hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu. Về phía người tiêu dùng, không ít người chấp nhận mua hàng giả với tâm lý “biết là giả nhưng rẻ”, vô hình trung tiếp tay cho thị trường hàng hóa vi phạm phát triển, làm méo mó môi trường cạnh tranh và gây thiệt hại cho doanh nghiệp làm ăn chân chính.
Hệ quả của hàng giá rẻ không rõ nguồn gốc và hàng giả mạo nhãn hiệu không chỉ dừng lại ở thiệt hại kinh tế trực tiếp cho người tiêu dùng. Về mặt chất lượng và an toàn, các sản phẩm thời trang giá rẻ, đặc biệt là giày dép, quần áo, kính mắt, đồng hồ, có thể sử dụng nguyên liệu kém chất lượng, chứa hóa chất độc hại, thuốc nhuộm không kiểm soát, kim loại nặng vượt ngưỡng cho phép. Những yếu tố này tiềm ẩn nguy cơ gây kích ứng da, ảnh hưởng thị lực, sức khỏe lâu dài, đặc biệt với trẻ em và người nhạy cảm.
Ở bình diện rộng hơn, sự lan tràn của hàng giả cuối năm gây tổn hại nghiêm trọng đến hệ sinh thái sở hữu trí tuệ và môi trường kinh doanh. Doanh nghiệp chính hãng không chỉ mất doanh thu mà còn bị ảnh hưởng uy tín thương hiệu khi người tiêu dùng nhầm lẫn chất lượng kém của hàng giả với sản phẩm thật. Điều này làm suy giảm động lực đầu tư, đổi mới sáng tạo và tuân thủ pháp luật, đi ngược lại mục tiêu xây dựng thị trường minh bạch, cạnh tranh lành mạnh.

Chiếc túi xách có thương hiệu nổi tiếng LV (Louis Vuitton) được bạn nhân viên giới thiệu hàng fake cao cấp loại 1 chỉ có giá vài triệu đồng.

Hàng giá rẻ có dấu hiệu vi phạm các quy định pháp luật tràn ngập chợ mạng đặt ra thách thức lớn cho công tác quản lý thị trường trong kỷ nguyên số. Các quy định pháp luật về nhãn hàng hóa, thương mại điện tử, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và sở hữu trí tuệ về cơ bản đã được ban hành tương đối đầy đủ, nhưng việc thực thi trên không gian mạng còn nhiều hạn chế. Sự phân tán của chủ thể vi phạm, tính xuyên biên giới của dòng hàng hóa và dữ liệu, cùng với tốc độ lan truyền thông tin nhanh chóng, khiến việc phát hiện, thu thập chứng cứ và xử lý vi phạm gặp nhiều khó khăn.
Một rủi ro khác ít được chú ý nhưng có ý nghĩa lâu dài là sự bình thường hóa hàng giả trong đời sống tiêu dùng. Khi các thuật ngữ như “fake 1/1”, “rep 1/1”, “like auth” được sử dụng tràn lan và chấp nhận rộng rãi, chuẩn mực pháp lý và đạo đức kinh doanh dần bị xói mòn. Người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ, có thể hình thành nhận thức sai lệch rằng việc sử dụng và kinh doanh hàng giả là điều bình thường, miễn là “không bị phát hiện”. Đây là nguy cơ âm thầm nhưng sâu sắc, tác động tiêu cực đến văn hóa tiêu dùng và ý thức tôn trọng pháp luật trong xã hội.
Phân tích thực trạng cho thấy, rủi ro từ hàng giá rẻ cuối năm không chỉ là vấn đề của từng cá nhân người mua, mà là vấn đề mang tính hệ thống, liên quan đến quản lý thị trường, giáo dục tiêu dùng và trách nhiệm xã hội của các nền tảng số. Các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội, với vai trò trung gian, cần nâng cao trách nhiệm trong kiểm duyệt nội dung, xác thực người bán và gỡ bỏ kịp thời các quảng cáo có dấu hiệu vi phạm. Việc chỉ dựa vào cơ chế “báo cáo, xử lý” thụ động là không đủ trong bối cảnh quy mô và tốc độ giao dịch tăng nhanh vào dịp cuối năm.
Về phía người tiêu dùng, việc nâng cao năng lực nhận diện rủi ro là yếu tố then chốt. Thay vì chỉ dựa vào giá rẻ và lời quảng cáo hấp dẫn, người tiêu dùng cần chú trọng đến các dấu hiệu pháp lý cơ bản của hàng hóa như nhãn phụ tiếng Việt, thông tin nhà sản xuất, hóa đơn chứng từ, chính sách bảo hành. Sự tỉnh táo này không chỉ bảo vệ quyền lợi cá nhân mà còn góp phần hạn chế “đất sống” của hàng giả, hàng nhái trên thị trường.
Hàng giá rẻ cuối năm ngập tràn chợ mạng không đơn thuần là hiện tượng thị trường mang tính thời vụ, mà là biểu hiện của những rủi ro cấu trúc trong quản lý và nhận thức. Nếu không được kiểm soát hiệu quả, các rủi ro này sẽ tiếp tục tái diễn, thậm chí trầm trọng hơn trong các mùa mua sắm tiếp theo. Việc nhìn nhận đúng bản chất vấn đề, từ đó xây dựng các giải pháp toàn diện, là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, uy tín doanh nghiệp và sự phát triển bền vững của thị trường trong bối cảnh kinh tế số.

Theo kythuatchonghanggia.vn