CÁC GIÁ TRỊ CỦA HÀNH CUNG VŨ LÂM TẠI QUẦN THỂ DANH THẮNG TRÀNG AN
Đăng lúc: 2025-12-26 13:15:00
|
Bởi: admin
|
Lượt xem: 0
|
Chuyên mục: Di tích thắng cảnh
Trong những năm qua, Quần thể danh thắng Tràng An ngày càng khẳng định vị thế trên bản đồ du lịch Việt Nam và thế giới với những giá trị nổi bật toàn cầu. Không chỉ là Di sản thiên nhiên thế giới, Tràng An còn là không gian kết tinh các lớp trầm tích lịch sử, văn hóa, trong đó, đáng chú ý là Hành cung Vũ Lâm với hệ thống các di tích thời Trần mang những giá trị văn hoá, lịch sử quan trọng, gắn liền với thời kỳ hưng thịnh của triều Trần - vương triều tiêu biểu cho sự trẻ chung, trí tuệ và sự thịnh vượng của lịch sử các triều đại phong kiến Việt Nam. Hành cung Vũ Lâm trong vùng Quần thể danh thắng Tràng An không chỉ phản ánh tầm vóc văn hóa của một thời đại, minh chứng cho sự tài tình trong chiến lược quân sự, tầm nhìn sâu rộng của triều Trần trong việc gắn kết giữa chính trị, quân sự và văn hóa, tôn giáo mà còn là chứng tích sinh động về tiến trình hình thành và phát triển của lịch sử dân tộc gắn với vùng đất Cố đô Hoa Lư.
Khái quát các giá trị văn hóa, lịch sử của Hành cung Vũ Lâm
Hành cung Vũ Lâm nằm trong vùng núi Hoa Lư, một không gian đặc biệt của tỉnh Ninh Bình – nơi từng là kinh đô của nhà Đinh và Tiền Lê (968–1009), mở đầu cho nhà nước phong kiến độc lập sau hơn một nghìn năm Bắc thuộc. Dưới triều Trần, khu vực này giữ vai trò trung tâm quân sự, chính trị quan trọng, gắn với nhiều sự kiện lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông. Đồng thời, đây cũng là nơi vua Trần Thái Tông tu hành và nơi Trần Nhân Tông xuất gia, hình thành thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, đặt nền tảng cho sự phát triển của Phật giáo thời Trần.
Từ góc nhìn di sản văn hóa, Di sản thế giới Quần thể danh thắng Tràng An bao gồm ba nhóm di tích tiêu biểu phản ánh diễn trình lịch sử lâu dài của vùng đất Ninh Bình trong dòng chảy lịch sử dân tộc: các di tích hang động thời Tiền sử gắn với quá trình cư trú của con người hơn 30.000 năm trước, Kinh đô Hoa Lư thời Đinh – Tiền Lê ở thế kỷ X và hệ thống di tích Hành cung Vũ Lâm thời Trần ở thế kỷ XIII. Trong đó, Hành cung Vũ Lâm nổi bật với vai trò chiến lược trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông. Với địa thế tự nhiên hiểm yếu – núi đá vôi bao bọc, thung lũng sâu và mạng lưới sông suối phức hợp – Vũ Lâm trở thành căn cứ quan trọng để triều Trần tổ chức tập kết lực lượng, rèn quân, tích trữ lương thảo và chuẩn bị chiến lược. Từ căn cứ này, quân dân nhà Trần đã xây dựng thế trận phòng thủ vững chắc, tạo tiền đề cho ba lần chiến thắng đội quân xâm lược hùng mạnh bậc nhất thế giới thời bấy giờ.
Không chỉ là nơi diễn ra những hoạt động quân sự trọng yếu, Hành cung Vũ Lâm còn gắn liền với nhiều vua Trần như Trần Thái Tông và Trần Nhân Tông. Sau khi chiến thắng giặc ngoại xâm, các vị vua lui về đây để nghỉ ngơi, tĩnh dưỡng, tu hành hoặc đưa ra các quyết sách quan trọng. Nhờ đó, Vũ Lâm trở thành không gian gắn bó mật thiết với sự hưng thịnh của triều Trần. Không gian Hành cung Vũ Lâm mang đậm giá trị văn hóa, tâm linh, gắn liền với sự hình thành và phát triển của Thiền phái Trúc Lâm. Đây là nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông từng tu hành, giảng pháp và truyền bá tư tưởng thiền học. Chính tại Vũ Lâm, những hạt mầm đầu tiên của dòng thiền mang bản sắc Việt được gieo trồng, góp phần tạo nên một trong những trường phái Phật giáo quan trọng nhất trong lịch sử Việt Nam.
Hành cung Vũ Lâm cũng là nguồn tài liệu khảo cổ quý giá, giúp giới nghiên cứu hiểu rõ hơn về kiến trúc cung đình thời Trần. Từ năm 1978 đến nay, đã có nhiều đợt khảo cổ, khai quật để xác định phạm vi, giá trị còn ẩn chứa dưới lòng đất về Hành cung Vũ Lâm. Trong đợt khai quật khảo cổ vào cuối năm 2022 đầu năm 2023 do Sở Du lịch phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam nghiên cứu đã thu được nhiều kết quả chứng minh những nhận định, ghi chép của lịch sử, các nhà nghiên cứu về Hành cung Vũ Lâm là hoàn toàn có căn cứ. Với những phát hiện dấu tích về kiến trúc cung điện như nền móng, bậc thềm, giếng cổ, cùng vật liệu xây dựng như ngói mũi, ngói rồng, gạch khắc hoa văn thời Trần. Những di vật này giúp giới nghiên cứu hiểu rõ hơn về kỹ thuật xây dựng, nghệ thuật trang trí và đời sống cung đình thế kỷ XIII – XIV. Vũ Lâm là một trong những chứng cứ hiếm hoi phản ánh rõ nét đời sống tâm linh, tư tưởng Phật giáo và triết lý sống thời Trần, giúp phục dựng diện mạo kiến trúc thời Trần trong lịch sử Việt Nam.
Hệ thống các di tích thời Trần trong Di sản thế giới Quần thể danh thắng Tràng An và vùng phụ cận rất phong phú, đa dạng với 7 di tích khảo cổ có chứa những dấu tích liên quan đến Hành cung Vũ Lâm; 02 phế tích tháp Phật giáo thời Trần, cùng khoảng 40 di tích thờ tự có truyền thuyết, sự tích hoặc nhân vật thờ liên quan đến thời Trần. Các di tích này phản ánh rõ nét những giá trị văn hóa, nghệ thuật, kiến trúc và tín ngưỡng của một triều đại thịnh vượng trong dòng chảy lịch sử qua các triều đại phong kiến Việt Nam.
Định hướng bảo tồn và phát huy giá trị của Hành cung Vũ Lâm theo hướng bền vững
Ngày nay, không gian văn hoá Hành cung Vũ Lâm nằm trong Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Quần thể danh thắng Tràng An trở thành điểm đến quan trọng trong hành trình tìm hiểu lịch sử dân tộc. Việc kết hợp nghiên cứu, nhận diện làm rõ thêm các giá trị lịch sử của Hành cung Vũ Lâm phục vụ cho công tác bảo tồn, trùng tu các di tích của Hành cung Vũ Lâm gắn với phát triển hạ tầng du lịch xanh, thân thiện với môi trường sẽ góp phần thu hút du khách trong và ngoài nước, đồng thời tạo động lực phát triển kinh tế địa phương. Vì vậy, để bảo tồn, phát triển bền vững những giá trị của Hành cung Vũ Lâm, chúng ta cần những định hướng cụ thể sau:
Thứ nhất, bảo tồn các di tích lịch sử, khảo cổ học có liên quan đến Hành cung Vũ Lâm. Tiếp tục nghiên cứu, khảo sát, khai quật có kiểm soát, bảo vệ dấu tích nền móng, vật liệu kiến trúc, tránh xây dựng mới làm sai lệc giá trị gốc. Phục dựng có chọn lọc đối với những giá trị đã được quy hoạch để phát triển, đề xuất những chính sách thu hút đầu tư để phục hồi, tu bổ các di tích thời Trần. Đối với những di sản vật thể không thể phát huy được giá trị cao thì cần định hướng phát triển di sản văn hóa phi vật thể để tăng giá trị di tích cho phù hợp.
Thứ hai, các di tích thời Trần tại Di sản Tràng An không chỉ là những chứng tích lịch sử quý giá mà còn là một phần quan trọng của văn hóa dân tộc. Do đó, việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Hành cung Vũ Lâm cần được đặt trong chiến lược dài hạn, áp dụng các phương pháp khoa học và kỹ thuật bảo tồn tiên tiến, nhưng vẫn đảm bảo giữ nguyên giá trị nguyên bản và không làm thay đổi giá trị gốc của di tích.
Thứ ba, phát huy các giá trị văn hóa của di sản gắn liền với sự phát triển bền vững, đảm bảo hài hòa giữa bảo tồn và phát triển du lịch. Từ đó, tạo ra lợi ích kinh tế cho địa phương nhưng không gây áp lực đến môi trường và cảnh quan của di sản.Chúng ta có trách nhiệm không chỉ bảo tồn những giá trị văn hóa, lịch sử mà còn phải phát huy được tiềm năng của di sản, để di sản trở thành động lực phát triển cho kinh tế - xã hội địa phương
Thứ tư, tiếp tục đẩy mạnh truyền thông về giá trị Di sản trên các nền tảng số, các hoạt động giáo dục cộng đồng, nhất là với giới trẻ, nhằm nâng cao nhận thức về ý nghĩa và tầm quan trọng của các di sản thời Trần trong vùng Quần thể danh thắng Tràng An. Phát triển các chương trình giáo dục, kết hợp di sản văn hóa với giáo dục lịch sử trong các trường học. Tăng cường hoạt động truyền thông, quảng bá giá trị của di sản đến du khách trong và ngoài nước. Thực hiện các chiến dịch quảng bá sáng tạo, sử dụng công nghệ số như VR, AR để giúp công chúng dễ dàng tiếp cận và hiểu sâu hơn về giá trị của các di tích.
Hành cung Vũ Lâm qua từng thời kỳ lịch sử đã đảm nhận nhiều vai trò quan trọng và đa dạng. Từ một căn cứ quân sự chiến lược trong thời Trần, nơi đây đã góp phần quyết định đến sự thành bại của các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm. Đồng thời, Hành cung Vũ Lâm cũng là trung tâm tôn giáo, văn hoá, nơi Phật giáo phát triển mạnh mẽ, thể hiện sự gắn kết giữa đạo và đời. Bước sang thời kỳ hiện đại, hành cung Vũ Lâm đang được tồn tạo, phục dựng, trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn, nơi bảo tồn và phát huy những giá trị lịch sử, văn hoá quý báu của dân tộc. Những giá trị tiêu biểu ấy không chỉ làm phong phú thêm kho tàng di sản của dân tộc mà còn góp phần khẳng định vị thế của Tràng An trên bản đồ di sản thế giới.
Sự kết hợp hài hoà giữa di sản và phát triển du lịch đã không chỉ thu hút du khách mà còn góp phần nâng cao nhận thức về bảo tồn văn hoá. Chúng ta cần phải kết hợp giữa việc bảo tồn và phát triển bền vững, đảm bảo rằng những giá trị quý báu này không chỉ được truyền lại cho thế hệ tương lai mà còn là nguồn cảm hứng cho sự phát triển của cộng đồng địa phương và quốc gia.
Hành cung Vũ Lâm nhìn từ xa - Ảnh Internet
Khái quát các giá trị văn hóa, lịch sử của Hành cung Vũ Lâm
Hành cung Vũ Lâm nằm trong vùng núi Hoa Lư, một không gian đặc biệt của tỉnh Ninh Bình – nơi từng là kinh đô của nhà Đinh và Tiền Lê (968–1009), mở đầu cho nhà nước phong kiến độc lập sau hơn một nghìn năm Bắc thuộc. Dưới triều Trần, khu vực này giữ vai trò trung tâm quân sự, chính trị quan trọng, gắn với nhiều sự kiện lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông. Đồng thời, đây cũng là nơi vua Trần Thái Tông tu hành và nơi Trần Nhân Tông xuất gia, hình thành thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, đặt nền tảng cho sự phát triển của Phật giáo thời Trần.
Từ góc nhìn di sản văn hóa, Di sản thế giới Quần thể danh thắng Tràng An bao gồm ba nhóm di tích tiêu biểu phản ánh diễn trình lịch sử lâu dài của vùng đất Ninh Bình trong dòng chảy lịch sử dân tộc: các di tích hang động thời Tiền sử gắn với quá trình cư trú của con người hơn 30.000 năm trước, Kinh đô Hoa Lư thời Đinh – Tiền Lê ở thế kỷ X và hệ thống di tích Hành cung Vũ Lâm thời Trần ở thế kỷ XIII. Trong đó, Hành cung Vũ Lâm nổi bật với vai trò chiến lược trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông. Với địa thế tự nhiên hiểm yếu – núi đá vôi bao bọc, thung lũng sâu và mạng lưới sông suối phức hợp – Vũ Lâm trở thành căn cứ quan trọng để triều Trần tổ chức tập kết lực lượng, rèn quân, tích trữ lương thảo và chuẩn bị chiến lược. Từ căn cứ này, quân dân nhà Trần đã xây dựng thế trận phòng thủ vững chắc, tạo tiền đề cho ba lần chiến thắng đội quân xâm lược hùng mạnh bậc nhất thế giới thời bấy giờ.
Hành cung Vũ Lâm mênh mông sông nước - Ảnh Internet
Không chỉ là nơi diễn ra những hoạt động quân sự trọng yếu, Hành cung Vũ Lâm còn gắn liền với nhiều vua Trần như Trần Thái Tông và Trần Nhân Tông. Sau khi chiến thắng giặc ngoại xâm, các vị vua lui về đây để nghỉ ngơi, tĩnh dưỡng, tu hành hoặc đưa ra các quyết sách quan trọng. Nhờ đó, Vũ Lâm trở thành không gian gắn bó mật thiết với sự hưng thịnh của triều Trần. Không gian Hành cung Vũ Lâm mang đậm giá trị văn hóa, tâm linh, gắn liền với sự hình thành và phát triển của Thiền phái Trúc Lâm. Đây là nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông từng tu hành, giảng pháp và truyền bá tư tưởng thiền học. Chính tại Vũ Lâm, những hạt mầm đầu tiên của dòng thiền mang bản sắc Việt được gieo trồng, góp phần tạo nên một trong những trường phái Phật giáo quan trọng nhất trong lịch sử Việt Nam.
Hành cung Vũ Lâm cũng là nguồn tài liệu khảo cổ quý giá, giúp giới nghiên cứu hiểu rõ hơn về kiến trúc cung đình thời Trần. Từ năm 1978 đến nay, đã có nhiều đợt khảo cổ, khai quật để xác định phạm vi, giá trị còn ẩn chứa dưới lòng đất về Hành cung Vũ Lâm. Trong đợt khai quật khảo cổ vào cuối năm 2022 đầu năm 2023 do Sở Du lịch phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam nghiên cứu đã thu được nhiều kết quả chứng minh những nhận định, ghi chép của lịch sử, các nhà nghiên cứu về Hành cung Vũ Lâm là hoàn toàn có căn cứ. Với những phát hiện dấu tích về kiến trúc cung điện như nền móng, bậc thềm, giếng cổ, cùng vật liệu xây dựng như ngói mũi, ngói rồng, gạch khắc hoa văn thời Trần. Những di vật này giúp giới nghiên cứu hiểu rõ hơn về kỹ thuật xây dựng, nghệ thuật trang trí và đời sống cung đình thế kỷ XIII – XIV. Vũ Lâm là một trong những chứng cứ hiếm hoi phản ánh rõ nét đời sống tâm linh, tư tưởng Phật giáo và triết lý sống thời Trần, giúp phục dựng diện mạo kiến trúc thời Trần trong lịch sử Việt Nam.
Hệ thống các di tích thời Trần trong Di sản thế giới Quần thể danh thắng Tràng An và vùng phụ cận rất phong phú, đa dạng với 7 di tích khảo cổ có chứa những dấu tích liên quan đến Hành cung Vũ Lâm; 02 phế tích tháp Phật giáo thời Trần, cùng khoảng 40 di tích thờ tự có truyền thuyết, sự tích hoặc nhân vật thờ liên quan đến thời Trần. Các di tích này phản ánh rõ nét những giá trị văn hóa, nghệ thuật, kiến trúc và tín ngưỡng của một triều đại thịnh vượng trong dòng chảy lịch sử qua các triều đại phong kiến Việt Nam.
Định hướng bảo tồn và phát huy giá trị của Hành cung Vũ Lâm theo hướng bền vững
Ngày nay, không gian văn hoá Hành cung Vũ Lâm nằm trong Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Quần thể danh thắng Tràng An trở thành điểm đến quan trọng trong hành trình tìm hiểu lịch sử dân tộc. Việc kết hợp nghiên cứu, nhận diện làm rõ thêm các giá trị lịch sử của Hành cung Vũ Lâm phục vụ cho công tác bảo tồn, trùng tu các di tích của Hành cung Vũ Lâm gắn với phát triển hạ tầng du lịch xanh, thân thiện với môi trường sẽ góp phần thu hút du khách trong và ngoài nước, đồng thời tạo động lực phát triển kinh tế địa phương. Vì vậy, để bảo tồn, phát triển bền vững những giá trị của Hành cung Vũ Lâm, chúng ta cần những định hướng cụ thể sau:
Thứ nhất, bảo tồn các di tích lịch sử, khảo cổ học có liên quan đến Hành cung Vũ Lâm. Tiếp tục nghiên cứu, khảo sát, khai quật có kiểm soát, bảo vệ dấu tích nền móng, vật liệu kiến trúc, tránh xây dựng mới làm sai lệc giá trị gốc. Phục dựng có chọn lọc đối với những giá trị đã được quy hoạch để phát triển, đề xuất những chính sách thu hút đầu tư để phục hồi, tu bổ các di tích thời Trần. Đối với những di sản vật thể không thể phát huy được giá trị cao thì cần định hướng phát triển di sản văn hóa phi vật thể để tăng giá trị di tích cho phù hợp.
Thứ hai, các di tích thời Trần tại Di sản Tràng An không chỉ là những chứng tích lịch sử quý giá mà còn là một phần quan trọng của văn hóa dân tộc. Do đó, việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Hành cung Vũ Lâm cần được đặt trong chiến lược dài hạn, áp dụng các phương pháp khoa học và kỹ thuật bảo tồn tiên tiến, nhưng vẫn đảm bảo giữ nguyên giá trị nguyên bản và không làm thay đổi giá trị gốc của di tích.
Thứ ba, phát huy các giá trị văn hóa của di sản gắn liền với sự phát triển bền vững, đảm bảo hài hòa giữa bảo tồn và phát triển du lịch. Từ đó, tạo ra lợi ích kinh tế cho địa phương nhưng không gây áp lực đến môi trường và cảnh quan của di sản.Chúng ta có trách nhiệm không chỉ bảo tồn những giá trị văn hóa, lịch sử mà còn phải phát huy được tiềm năng của di sản, để di sản trở thành động lực phát triển cho kinh tế - xã hội địa phương
Thứ tư, tiếp tục đẩy mạnh truyền thông về giá trị Di sản trên các nền tảng số, các hoạt động giáo dục cộng đồng, nhất là với giới trẻ, nhằm nâng cao nhận thức về ý nghĩa và tầm quan trọng của các di sản thời Trần trong vùng Quần thể danh thắng Tràng An. Phát triển các chương trình giáo dục, kết hợp di sản văn hóa với giáo dục lịch sử trong các trường học. Tăng cường hoạt động truyền thông, quảng bá giá trị của di sản đến du khách trong và ngoài nước. Thực hiện các chiến dịch quảng bá sáng tạo, sử dụng công nghệ số như VR, AR để giúp công chúng dễ dàng tiếp cận và hiểu sâu hơn về giá trị của các di tích.
Hành cung Vũ Lâm với nét kiến trúc độc đáo
Hành cung Vũ Lâm qua từng thời kỳ lịch sử đã đảm nhận nhiều vai trò quan trọng và đa dạng. Từ một căn cứ quân sự chiến lược trong thời Trần, nơi đây đã góp phần quyết định đến sự thành bại của các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm. Đồng thời, Hành cung Vũ Lâm cũng là trung tâm tôn giáo, văn hoá, nơi Phật giáo phát triển mạnh mẽ, thể hiện sự gắn kết giữa đạo và đời. Bước sang thời kỳ hiện đại, hành cung Vũ Lâm đang được tồn tạo, phục dựng, trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn, nơi bảo tồn và phát huy những giá trị lịch sử, văn hoá quý báu của dân tộc. Những giá trị tiêu biểu ấy không chỉ làm phong phú thêm kho tàng di sản của dân tộc mà còn góp phần khẳng định vị thế của Tràng An trên bản đồ di sản thế giới.
Sự kết hợp hài hoà giữa di sản và phát triển du lịch đã không chỉ thu hút du khách mà còn góp phần nâng cao nhận thức về bảo tồn văn hoá. Chúng ta cần phải kết hợp giữa việc bảo tồn và phát triển bền vững, đảm bảo rằng những giá trị quý báu này không chỉ được truyền lại cho thế hệ tương lai mà còn là nguồn cảm hứng cho sự phát triển của cộng đồng địa phương và quốc gia.
